Het verhaal vertellen van het Harlem Fantasy Ball Part II uit 1982 – een van de bestaansredenen van de tentoonstelling The Harlem Fantasy ’82: Origins of the Royal House of LaBeija – is een oefening in verscheidenheid omarmen. Met name de uiteenlopende historische, politieke, persoonlijke, sociale en relationele dynamieken, perspectieven en herinneringen van alle betrokkenen omarmen, net als de context waarin ze leefden, werkten en feest vierden.
Dat verhaal vertellen is ook hulde brengen aan wat de organisatoren van het bal – Pepper Lolita LaBeija en Ms Dorian Corey – hebben betekend voor de Ballroom-scene en -gemeenschap, zoveel is zeker. Maar we moeten ook stilstaan bij hoe hun werk en invloed tot op de dag van vandaag weerklank vinden in de internationale kunst- en cultuurwereld.
Om het culturele belang van dat specifieke moment in de geschiedenis naar waarde te schatten, moeten we natuurlijk teruggaan in de tijd en de zaken vanuit een zwart perspectief bekijken. We moeten terug naar de avant-gardistische visie die achter het Harlem Fantasy Ball Part II schuilde en naar de mensen die deze visie belichaamden.
“The Harlem Fantasy Ball Part 2, in augustus 1982 gehouden in The Crystal Ballroom aan 125th Street in Harlem, New York City (VS), was louter de verdienste van de organisatoren: Pepper Lolita Labeija, ook wel de keizerin van het Koninklijk Huis van LaBeija, en Ms Dorian Corey. Dit was hun evenement, een bal dat hun stempel droeg.”
De foto’s van fotograaf Nick Kuskin die in de tentoonstelling te zien zijn, tonen een momentopname van de energie en levenslust die de Ballroom-gemeenschap van 1982 zo kenmerkte. Nick maakte deel uit van een documentaireteam dat die historische nacht mocht vastleggen op uitnodiging van Simone di Bagno en Michele Capozzi, de producenten van TV Transvestite. Die film bevat de vroegst bekende opnames van zo’n bijzonder bal en is ook te zien tijdens de tentoonstelling.
Di Bagno en Capozzi waren zelf uitgenodigd door de initiatiefnemers van het bal, Pepper Lolita LaBeija en Ms Dorian Corey. Daaruit blijkt hoezeer LaBeija en Corey een omgeving wilden scheppen waarin Ballroom door het glazen plafond zou kunnen breken waar de zwarte, queer scene tegenaan botste in het Noord-Amerika van de jaren 1980. De mainstreamcultuur laten kennismaken met Ballroom, dat was het doel. Zo’n huzarenstukje zou niet alleen passen bij de creatieve en culturele kracht van Ballroom, maar ook de leden van die scene meer financiële zekerheid bieden.
Eenvoudig gezegd ging het om zwarte en bruine, queer en transmensen. Velen van hen kampten rechtstreeks of onrechtstreeks met hiv/aids of zouden daar later nog mee te maken krijgen. Velen van hen ondervonden bovendien de financiële onzekerheid die gepaard ging met de hardvochtige Reaganomics[2] aan den lijve of zouden die later nog gaan voelen.
“In die tijd was het een soort ruilhandel. Ballroom draaide om ruilhandel. Veel homoseksuele, zwarte mannen woonden toen op een eenvoudig kamertje, een SRO of ‘single room occupancy’. De keuken deelden ze. Maar de femme queens, zoals we ze toen noemden – vandaag hebben we het over [transgender vrouwen] – logeerden bij je, zodat ze hun transitie daadwerkelijk konden doormaken. En in de koelkast die je met het hele huis deelde, daar bewaarden ze hun hormonen. Toen ging het zo: als ik een baan wist te bemachtigen, kon ik een kamer huren. En dan logeerde jij bij mij, voor je transitie. Waarschijnlijk deed je dan sekswerk, zodat we eten konden kopen. Het was gewoon een vorm van ruilhandel[3].”
Zoals past bij het onderwerp, kreeg de tentoonstelling vorm dankzij de inspanningen van meerdere mensen. Ikzelf [Kopano Maroga], Nick Kuskin (de fotograaf van het hoofdgedeelte van de tentoonstelling), Kevin Ultra Omni Burrus (de historicus bij uitstek van de Ballroom-cultuur in het algemeen), Jeffrey Bryant (de huidige Algemeen Opzichter van het Koninklijk Huis van LaBeija) en Elena Ndidi Akilo (de coördinator van de tentoonstelling en van het Afropolitan Festival) zorgden er samen voor dat de tentoonstelling uitgebalanceerd is en genoeg ademruimte biedt. Het artistieke materiaal moet voor zichzelf kunnen spreken, maar we willen ook de historische en sociaalpolitieke context voldoende aan bod laten komen, om de bezoekers de kans te bieden deze tentoonstelling in al haar verscheidenheid te beleven.
Daar kwamen veel overlegmomenten, gesprekken, pittige discussies en meningsverschillen bij kijken. Maar we wisten dat we samen één doel voor ogen hadden: recht doen aan het verhaal van The Harlem Fantasy Ball Part II, aan Ballroom op zich, aan de mensen uit die tijd van wie we helaas al afscheid hebben moeten nemen. Het allerbelangrijkste van de tentoonstelling is misschien wel dat we de herinnering aan al die mensen vieren en de Ballroom-gemeenschap van vandaag een weg voorwaarts tonen.
"Toen ik binnenkwam, had ik het gevoel dat ik op een avant-gardistische plek was terechtgekomen. Dat wilde ik dus vastleggen in de geschiedenisboeken."
Vandaag de dag is de Ballroom-cultuur niet meer weg te denken uit de (vooral westerse) mainstreammedia, of het nu in de vorm van een Netflix-serie is (Pose), als realityreeks op HBO (Legendary) of in het meest recente album van Beyoncé (Renaissance). Ik denk dat we dus gerust kunnen stellen dat de droom van Pepper Lolita LaBeija en Ms Dorian Corey om Ballroom de mainstream in te katapulteren is uitgekomen, en hoe!
Wel is het van het grootste belang dat wij er als makers en consumenten van cultuur waakzaam voor blijven dat Ballroom niet op een onkiese manier wordt geëxploiteerd. Het is cruciaal dat in de eerste plaats de mensen die het avant-gardistische platform dat Ballroom is hebben opgebouwd en blijven vernieuwen, financieel de vruchten plukken van de mainstreamaandacht voor deze kunstvorm. Documentaires zoals Paris is Burning zijn uitstekende voorbeelden van hoe kwetsbaar de Ballroom-gemeenschap is voor ontzielende toe-eigening[4].
Wanneer we van kunst en cultuur genieten, volstaat het niet om louter te weten met welke ongelijkheden de hoofdrolspelers kampen: zwarte mensen, mensen van kleur, queer mensen en trans mensen. Nee, we moeten degenen die zoveel hebben bijgedragen aan de hedendaagse cultuur en dat nog steeds doen op handen dragen, vieren, belonen en beschermen.
[1] "There are Blacks in the Future": Alisha B. Wormsley, 2017.
[2] Reaganomics verwijst naar een reeks economische beleidsmaatregelen die in de jaren 1980 werden ingevoerd onder de toenmalige president van de VS, Ronald Reagan. Binnen dit beleid kregen de economische principes van de ‘vrije markt’ op agressieve en extreme wijze voorrang op sociale maatregelen.
