Thibaut Garcia & Antoine Morinière

26 Apr.'24
- 20:00

Protestantse Kapel

Thibaut Garcia & Antoine Moriniere © Picart

Johann Sebastian Bach (1685-1750)

Goldberg-Variationen, BWV 988 (transcriptie voor 2 gitaren)

Aria
Variatio 1
Variatio 2
Variatio 3 Canone all'unisuono
Variatio 4
Variatio 5
Variatio 6 Canone alla secunda
Variatio 7 al tempo di giga
Variatio 8
Variatio 9 Canone alla terza
Variatio 10 fughetta
Variatio 11
Variatio 12 Canone alla quarta
Variatio 13
Variatio 14
Variatio 15 Canone alla quinta, andante
Variatio 16 ouverture
Variatio 17
Variatio 18 Canone alla sesta
Variatio 19
Variatio 20
Variatio 21 Canone alla settima
Variatio 22 alla breve
Variatio 23
Variatio 24 Canone all'ottava
Variatio 25 adagio
Variatio 26
Variatio 27 Canone alla nona
Variatio 28
Variatio 29
Variatio 30 Quodlibet
Aria da capo e fine

Duur: +/- 1u15

Speculatieve muziek

Voor de meeste gitaristen heeft Johann Sebastian Bach een vaste plaats in hun repertoire. Toch schreef Bach nooit een noot voor de barokgitaar en was de klassieke gitaar zoals we die vandaag kennen nog onbestaande. Enkele suites voor luit komen het dichtste in de buurt. Via transcripties en arrangementen wordt Bachs pianistieke polyfonie alsnog vlot vertaald op gitaar. Zijn Goldbergvariaties zijn een veeleisend, technisch klavierwerk, maar ook op 2 x 6 snaren trilt de stem van Bach mee.

In 1740 heeft Bach amper ervaring met het genre van het thema met variaties, ook al kent het bij zijn tijdgenoten een groeiend succes. Pas in de laatste tien jaar van zijn leven – een periode van durf en experiment – tillen zijn werken het genre naar een hoger niveau. Uit die jaren van muzikale speculatie resulteren meesterlijke composities: de Canonische variaties, het Musikalisches Opfer, de Kunst der Fuge en de beroemde Goldbergvariaties. In elk van die werken gaat Bach de uitdaging aan om de muzikale compositie vanuit structurele vereisten op te vatten, zonder toe te geven aan verstrooiing. Zijn systemische, unitaire aanpak leidt evenwel nooit tot een inperking van de expressiviteit. De Goldbergvariaties zijn de uitdrukking van een volmaakt verbond tussen ratio en schoonheid.

De klavecinist en de graaf

De compositiedatum van de Goldbergvariaties is niet precies vastgesteld en situeert zich ergens tussen 1740 en 1742. We weten overigens zeer weinig over de context waarin het werk tot stand kwam. Het originele manuscript werd nooit teruggevonden. Wat wel vaststaat, is dat de Goldbergvariaties het vierde en laatste nummer uitmaken van de Klavierübung, een bundel waarin Bach alle klaviertechnieken overloopt. Aan een werk als de Goldbergvariaties kleeft echter ook een zweem van legende. Bachs eerste biograaf, Johann Nikolaus Forkel, vertelt een vertederend verhaal. In 1740 zou de jonge Johann Gottlieb Goldberg, klavecinist en leerling van Bach, een werk besteld hebben dat een oplossing moest bieden voor de slaapproblemen van zijn werkgever, graaf Hermann von Keyserlingk. Volgens Forkel zou Bach op Goldbergs verzoek zijn ingegaan en een ‘wiegenlied’ hebben gecomponeerd, een compositie die uiteindelijk naar de opdrachtgever vernoemd werd. Hoe bekoorlijk en verfijnd Forkels verhaal ook is, geloofwaardig is het allerminst. Ook al was de 14-jarige Goldberg een genie van het klavier, dan nog is het hoogst onwaarschijnlijk dat Bach voor zo’n jonge musicus een werk van een dergelijke technische veeleisendheid zou hebben geschreven. De idee van een wiegenlied is trouwens evenmin plausibel. Een uitermate complex werk kan onmogelijk bedoeld zijn als remedie tegen slapeloze nachten... Bovendien heeft men nooit de hand kunnen leggen op de beruchte gulden beker met honderd Louis d’or, die de graaf aan Bach zou hebben geschonken als uiting van zijn dankbaarheid. Alles wijst erop dat de vertelling van Forkel, die door geen enkele andere bron wordt gestaafd, niet meer is dan een bekoorlijke fabel.

Ludus Musicae

Dat de Goldbergvariaties zo beroemd zijn geworden, heeft weinig te maken met de plezierige anekdote waarmee het werk gepaard gaat, maar alles met de ontegensprekelijke kwaliteit van de partituur. De volledige compositie is gebaseerd op een aria die Bach speciaal voor de Variaties componeert. Dit nobele, delicate lied heeft iets van een sarabande. Het evolueert boven een bas van acht lange noten, een model dat ook wel ‘Italiaanse gagliarda’ genoemd wordt en erg in trek was ten tijde van Bach en zelfs tot in Beethovens tijd zou blijven bestaan. Die baslijn is het fundament van de volledige cyclus. De daaropvolgende dertig variaties tonen een staalkaart van de compositorische technieken uit die tijd en geven uiting aan een uitgebreide waaier van menselijke emoties. Bach grijpt de kans om de flitsende kracht van zijn muzikale en geometrische brein tentoon te spreiden. In de compositie zitten de meest diverse muziekgenres verwerkt. Met een uiterst subtiele pen schildert Bach de hele stoet aan dansen die op dat moment in Europa in trek zijn: gigue, courante, sicilienne, gavotte en sarabande. Daarnaast bevatten de Goldbervariaties tien canons – een compositietechniek waar Bach erg van hield – die volgens een strenge, mathematische logica zijn gerangschikt en over het werk verdeeld. Wie van numerologie houdt, kan niet anders dan stilstaan bij het getal 32, dat overeenstemt met het aantal maten van de openingsaria maar ook met het aantal delen van de volledige compositie. De Goldbergvariaties bundelen als het ware alle moeilijkheden waartegen een klavierspeler opgewassen hoort te zijn, in een aaneenschakeling van arpeggio’s, trillers, versieringen, gekruiste handen en de meest ingewikkelde ritmische figuren. In de laatste canon – het Quodlibet – die de dertig variaties afsluit en aan de aangrijpende herneming van de aria voorafgaat, is duidelijk hoorbaar hoe een schalkse Bach frivole liedjes citeert: “Ich bin so lange nicht bei dir gewest, rück her, rück her” (“Het is zo lang geleden dat ik bij je was, kom nader, kom nader”) of “Kraut und Rüben haben mich vertrieben / Hätt’ mein’ Mutter Fleisch gekocht, so wär’ ich länger blieben” (“Kool en rapen hebben me doen vluchten / Als mijn moeder vlees had bereid, was ik langer gebleven”). De laatste jaren van zijn leven ontpopte Bach zich dan ook als een even ernstige als ludieke componist, een vrolijke wijze man van wie het vernuft voelbaar is in elke noot van de beroemdste variaties uit de muziekgeschiedenis. (tekst uit Bozar-archief)

De Frans-Spaanse gitarist Thibault Garcia studeerde eerst bij Paul Ferret, daarna bij Olivier Chassain aan het Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse in Parijs en bij Judicaël Perroy. Hij won prestigieuze wedstrijden en werd in 2017 door de BBC uitgeroepen tot “New Generation Artist”. Hij werd tijdens de editie 2019 van de Victoires de la musique classique uitgeroepen tot “Instrumentale Openbaring”. Sindsdien is hij te gast op de belangrijkste gitaarfestivals over de hele wereld. Hij treedt op in recitals, concerten en kamermuziek met gerenommeerde orkesten en muzikale partners als Edgar Moreau, Raphaël Sévère, Elsa Dreisig en het Quatuor Arod. Na een eerste album voor Naxos in 2014 (Demain dès l’aube), tekende hij in 2016 een exclusief contract voor Warner Classics Erato. Tot zijn discografie behoren Leyendas, een hommage aan Johann Sebastian Bach, Aranjuez en À sa guitare met Philippe Jaroussky. Zijn jongste album El Bohemio verscheen in najaar 2023.

Antoine Morinière, geboren op 5 november 1993, koos op zijn acht jaar voor de gitaar en doorliep het Conservatoire National de Région de Bordeaux voordat hij in 2011 toetrad tot het prestigieuze Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse de Paris. Sinds 2012 reist hij de wereld rond en treedt hij op als soloartiest en met orkesten. Hij schitterde op talrijke muziekfestivals. Zijn passie voor nieuwe muziek leidde ertoe dat diverse hedendaagse stukken speciaal voor hem werden gecomponeerd. Ook bracht hij muziek en dans samen in vernieuwende voorstellingen. Antoine is een graag geziene gast op zowel televisie als radio en bracht in 2020 zijn debuutalbum "Le Départ" uit. Op 29-jarige leeftijd heeft hij zich met een reeks internationale prijzen stevig in de gitaarwereld gevestigd en wordt hij ondersteund door de Fondation Safran. Hij bespeelt hij een gitaar van Martin Blackwell.

Bozar Maecenas

Prince et Princesse de Chimay • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter

Bozar Honorary Patrons

Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt

Bozar Patrons

Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • Monsieur Tony Bernard • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • De heer en mevrouw Géry Daeninck • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Comte et Comtesse Bernard de Grunne • Madame Nathalie Guiot • De heer en mevrouw Philippe Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur et Madame Claude Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Baron Andreas de Leenheer ✝ • Monsieur et Madame François Legein • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • De heer en mevrouw Thomas Leysen • Monsieur Bruno van Lierde • Madame Florence Lippens • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • Madame Luc Mikolajczak • De heer en mevrouw Frank Monstrey • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Jean Pelfrène-Piqueray • Madame Marie-Caroline Plaquet • Madame Lucia Recalde Langarica • Madame Hermine Rédélé-Siegrist • Monsieur Bernard Respaut • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Madame Gaëlle Siegrist-Mendelssohn • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • De heer en mevrouw Coen Teulings • Messieurs Oliver Toegemann et Bernard Slegten • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • Mevrouw Yung Shin Van Der Sype • Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • Monsieur et Madame Guy Viellevigne • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Goldschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur Robert Willocx ✝ • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Monsieur et Madame Jacques Zucker • Zita, maison d'art et d'âme

Bozar Circle

Monsieur et Madame Paul Bosmans • Monsieur et Madame Paul De Groote • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck

Bozar Young Circle

Mademoiselle Floriana André • Docteur Amine Benyakoub • Mevrouw Sofie Bouckenooghe • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Rodolphe • Dulait Monsieur Avi Goldstein • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur et Madame Melhan-Gam • Dokter Bram Peeters • Monsieur Lucas Van Molle • Monsieur et Madame Clément et Caroline Vey-Werny • Mademoiselle Cory Zhang