De giraf als panterkameel
Al bij de Grieken en de Romeinen sprak het beest tot de verbeelding. Ze gaven het de naam camelopardalis, wat zoveel betekent als kameel met panterprint. Niemand minder dan Julius Caesar bracht de eerste giraf naar Europa om hem aan het Romeinse volk tentoon te stellen.
De giraf als mythisch wezen
Hiëronymus Bosch, detail uit de Tuin de Lusten, 1480-1490 © Creative Commons
Hiëronymus Bosch, De Tuin de Lusten, 1480-1490 © Creative Commons
Hiëronymus Bosch, De Tuin de Lusten, 1480-1490 © Creative Commons
Hiëronymus Bosch, detail uit de Tuin de Lusten, 1480-1490 © Creative Commons
Hiëronymus Bosch, De Tuin de Lusten, 1480-1490 © Creative Commons
Hiëronymus Bosch, De Tuin de Lusten, 1480-1490 © Creative Commons
Begin 16de eeuw schilderde de Hollandse meester Hiëronymus Bosch het monumentale drieluik De Tuin der Lusten. Vlakbij de Fontein des Levens beeldde hij een raadselachtige giraf af. Niet voor niets wordt Bosch soms een ‘surrealist avant la lettre’ genoemd.
De giraf als symbool van macht
Een giraffe afgebeeld in Domenico Ghirlandaio's De Aanbidding van de Koningen tussen 1485 en 1490 © creative commons
Een giraffe afgebeeld in Domenico Ghirlandaio's De Aanbidding van de Koningen tussen 1485 en 1490 © creative commons
Lorenzo de Grote ontvangt het eerbetoon van de ambassadeurs door Giorgio Vasari en Marco da Faenza, 1556–58 © creative commons
Lorenzo de Grote ontvangt het eerbetoon van de ambassadeurs door Giorgio Vasari en Marco da Faenza, 1556–58 © creative commons
Een giraffe afgebeeld in Domenico Ghirlandaio's De Aanbidding van de Koningen tussen 1485 en 1490 © creative commons
Een giraffe afgebeeld in Domenico Ghirlandaio's De Aanbidding van de Koningen tussen 1485 en 1490 © creative commons
Lorenzo de Grote ontvangt het eerbetoon van de ambassadeurs door Giorgio Vasari en Marco da Faenza, 1556–58 © creative commons
Lorenzo de Grote ontvangt het eerbetoon van de ambassadeurs door Giorgio Vasari en Marco da Faenza, 1556–58 © creative commons
Misschien wel de vaakst afgebeelde giraf is die van de machtige bankiersfamilie en kunstmecenassen De Medici. In de 15de eeuw schonk de Sultan van Egypte hem aan de familie in de hoop steun van ze te krijgen. Het was de eerste levende giraf in Europa sinds het oude Rome. Voer genoeg voor renaissanceschilders als Domenico Ghirlandaio en Giorgio Vasari om hem al fresco te vereeuwigen in de zalen van Florentijnse palazzo’s.
De giraf als lucifer
Salvador Dalí, Brandende Giraffe, 1937 © creative commons
Filmstill uit L’ Âge d’or van Luis Buñuel en Salvador Dalí
Salvador Dalí, Brandende Giraffe, 1937 © creative commons
Filmstill uit L’ Âge d’or van Luis Buñuel en Salvador Dalí
We slaan een aantal eeuwen over en komen zo bij Salvador Dalí terecht. En dan nog wel voor een brandende giraf. De kunstenaar gebruikt het beeld van de giraf voor het eerst in zijn film L’Âge d’Or, samen met regisseur Luis Buñuel. “Het mannelijke kosmische apocalyptische monster,” zo zou Dalí de giraf omschrijven. Hij geloofde dat het een voorbode van oorlog was.
De giraf als heildronk
René Magritte, Het kristallen bad, 1946, gouache, privéverzameling © Photothèque R. Magritte, Adagp Images, Paris, 2019
René Magritte, Het kristallen bad, 1946, gouache, privéverzameling © Photothèque R. Magritte, Adagp Images, Paris, 2019
Niet alleen Dalí, maar ook collega-surrealist Magritte had een voorliefde om ongebruikelijke voorwerpen vuur te laten vatten in zijn werk. Hij deed het met een tuba, een ei en een sleutel. Of Magritte zich voor zijn Kristallen bad liet inspireren door Dalí’s giraf? Dat is een even groot mysterie als het werk zelf.
Want waarom staat een giraf in een kristallen glas? Hoe is hij daar in hemelsnaam in beland en waarom is het glas zo groot? Het is Magrittes typische methode om voorwerpen uit hun context te halen, ze in een nieuwe, vaak absurde context te plaatsen en je geest aan het wankelen te brengen.
De giraf als tragisch verhaal
Brownie op de Documenta in Kassel. Peter Friedl, The Zoo Story, 2007 © Plogmann Gallery
Brownie op de Documenta in Kassel. Peter Friedl, The Zoo Story, 2007 © Plogmann Gallery
Brownie op de Documenta in Kassel. Peter Friedl, The Zoo Story, 2007 © Plogmann Gallery
Brownie op de Documenta in Kassel. Peter Friedl, The Zoo Story, 2007 © Plogmann Gallery
In 2007 stond deze giraf in het middelpunt van de belangstelling op de Documenta in Kassel. Brownie was een van de publiekslievelingen van de dierentuin van Kalkilya op de Westelijke Jordaanoever. Ze liet het leven toen het stadje het centrum van een militair offensief werd en Israëlische troepen een Hamaskamp aanvielen. De Oostenrijkse kunstenaar Peter Friedl koos met dit werk geen kant. Hij voegt een esthetische ervaring toe aan de stroom foto's die in de media verschenen.
Wil je de giraf van Magritte en het werk van de surrealisten in levenden lijve zien? Dan kan je nog tot en met 16 juni naar de expo Histoire de ne pas rire. Het surrealisme in België.
Fan van surrealistische film? We geven je geen brandende giraf maar wel dat andere surrealistische meesterwerk van Luis Buñuel in samenwerking met Salvador Dalí: Un chien andalou, in filmconcert begeleid door Brussels Philharmonic op 19 mei.
