Orchestre des Champs-Elysées & Herreweghe

Ludwig van Beethoven (1770-1827) 
Symfonie nr. 3, op. 55, "Eroica" (1803-04) 

1. Allegro con brio
2. Marcia funebre. Adagio assai
3. Scherzo. Allegro vivace - Trio
4. Finale. Allegro molto  

Pauze 

Luigi Cherubini (1760-1842) 
Requiem (1816) 

1. Introïtus
2. Kyrie
3. Sequenz
4. Offertorium
5. Sanctus
6. Benedictus
7. Pie Jesu
8. Agnus Dei 

Einde voorzien om 22 uur. 

In Napoleons voetsporen 

Napoleon Bonaparte, eerst consul en vervolgens keizer van Frankrijk, schudde de politieke kaarten in Europa hevig door elkaar. Ook op het gebied van kunst en cultuur hield hij stevig de touwtjes in handen. Kunstenaars wilden bij hem in de gunst staan, zoals Luigi Cherubini. Voor velen, tot buiten Frankrijk, was hij een inspiratiebron. Een bekend voorbeeld is Ludwig van Beethoven die met het idee speelde om zijn Derde symfonie aan Napoleon op te dragen.  

Ludwig van Beethoven - Eroica 

Aan het begin van de 19e eeuw schatte de ambitieuze Beethoven (1770-1827) zijn kansen in Wenen eerder beperkt in. Hij wilde zijn kans wagen in Parijs - na de revolutie een broeihaard van vernieuwende kunst en cultuur. Om in een goed blaadje te staan bij de Fransen, droeg hij werken op aan belangrijke muzikanten uit het Parijse muziekleven, zoals de concertmeester van het orkest van de Opéra, Rodolphe Kreutzer (Vioolsonate nr. 9). Als ultieme propaganda-zet, wilde Beethoven een werk aan Napoleon Bonaparte opdragen. Want was hij niet de verpersoonlijking van de idealen van de Franse revolutie?  

In de herfst van 1802 begon Beethoven aan de eerste schetsen van zijn Derde symfonie. Dat jaar is niet onbelangrijk, want in die periode merkte Beethoven de eerste tekenen van zijn opkomende doofheid. In een brief die hij vanuit Heiligenstadt schreef, blijkt hoe wanhopig hij was en zelfs suïcidale gedachten had, maar zich tegelijk ook bewust was van zijn artistieke voorbestemdheid. In de lentes van 1803 en 1804 sleutelt Beethoven verder aan de symfonie. Op 18 mei 1804 had Napoleon zichzelf tot keizer gekroond, een verrassend nieuws dat bij Beethoven in slechte aarde viel. “Is hij ook niet anders dan een gewoon mens?”, moet Beethoven hebben uitgeroepen. “Vanaf nu zal hij ook de mensenrechten met de voeten treden, en enkel nog zijn eigen ambities waarmaken. Hij zal zich nu boven iedereen verheven voelen, en een tiran worden”. Volgens de legende verscheurde Beethoven dan het titelblad van zijn manuscript.  

Beethovens teleurstelling was tweeërlei. Als idealist zag hij vooreerst hoe de democratische dromen van Franse revolutie waren kapotgeslagen, ten tweede moest hij nu zijn Parijse plannen definitief opbergen. Beethoven gooide het al snel over een andere boeg; de nieuwe symfonie werd een middel om het Weense publiek voor zich te winnen. Hij organiseerde private uitvoeringen bij rijke burgers, zoals bij de bankier Joseph Würth en Vorst Franz Joseph Maximilian von Lobkowitz. De eerste publieke uitvoering vond plaats in het Theater an der Wien op 7 april 1805. De reacties waren eerder gematigd of zelfs ronduit negatief. Iemand moet geroepen hebben “Ik geef er geld voor, als het maar ophoudt!” en anderen spraken van “een saai, oneindig en onsamenhangend werk”. Uiteindelijk werd de symfonie in 1806 uitgegeven met op het titelblad de vermelding ‘ter herinnering aan een groot man’ vermeld, en ‘Sinfonia Eroica’.  

Naar wie verwijst het epitheton Eroica? Is de held daadwerkelijk Napoleon? Beethovenspecialist Jan Caeyers oppert dat de held ook wel Louis Ferdinand van Pruisen zou kunnen zijn, die Napoleon uit Duitsland en Oostenrijk wilde verdrijven. Louis Ferdinand kwam echter onverwacht in 1806 op het slagveld om het leven. Of is de held niemand minder dan Beethoven zelf, die er zich van bewust was dat hij met het werk een nieuwe weg had ingeslagen? 

Luigi Cherubini - Requiem 

Beethoven had een grote bewondering voor de opera’s van Luigi Cherubini (1760-1842). De Italiaanse componist had in Frankrijk een stevige reputatie opgebouwd en ook in Wenen werden zijn opera’s door het publiek enthousiast onthaald. In november 1805 verbleef Napoleon in Wenen en had Cherubini als muziekdirecteur aangesteld waardoor hij concerten mocht organiseren in Schloss Schönbrunn. In dezelfde maand ging Beethovens opera Fidelio in het Theater an der Wien in première. Cherubini woonde de uitvoering bij en was kritisch voor Beethovens toepassing van de stem. Hij had aan de tien jaar jongere componist zelfs zijn handboek gegeven, Méthode de chant du Conservatoire. 

Over het precieze ontstaan van het Requiem in c bestaat onzekerheid, maar volgens sommigen begon Cherubini aan de compositie ervan in de winter van 1808. In 1815 werkte hij verder aan de compositie die voor het eerst werd uitgevoerd op 21 januari 1816 in Saint-Denis, ter herdenking van de dood van Lodewijk XVI. Opmerkelijk, tijdens Beethovens begrafenisplechtigheden in 1827 werd Cherubini’s Requiem in c uitgevoerd.  

Het requiem (dodenmis) is een genre dat een lange traditie kent. In de loop der eeuwen werd de vorm vastgelegd aan de hand van delen van het misordinarium; Kyrie, Sanctus en Agnus Dei (Gloria en Credo komen in het requiem niet voor). Daarnaast werden ook teksten uitgevoerd die specifiek bij het requiem pasten. Bij Cherubini’s Requiem in c zijn dat de delen Introitus & Graduale (‘Requiem aeternam’), Dies irae, Offertorium (‘Domine Jesu Christe’) en Pie Jesu.  

Cherubini schreef een requiem voor vierstemmig koor en orkest. In tegenstelling tot Mozarts beroemde Requiem in d, KV 626, zijn er geen vocale solisten. Het orkest bevat ook geen partij voor de fluit. De Italiaanse componist zet het koor in alle delen op het voorplan, waarbij hij de uitersten opzoekt van het stembereik van de zangers. De orkestklank is voornamelijk somber, passend bij de inhoud van de tekst. Sommige passages zijn theatraal uitgewerkt en blikken vooruit op het oeuvre van Berlioz.  

Frederic Delmotte 

Collegium Vocale Gent 

sopraan 
Ulrike Barth 
Annelies Brants 
Sylvie De Pauw 
Malena Napal Porpiglia 
Magdalena Podkościelna 
Elisabeth Rapp 
Chiyuki Riem 
Charlotte Schoeters 

alt 
Montserrat Bertral 
Sterre Decru 
Gudrun Köllner 
Laura Kriese 
Cécile Pilorger 
Julia Spies 
Matylda Staśto-kotuła 
Sylvia Van Der Vinne 

tenor 
Benjamin Aguirre 
Malcolm Bennett 
Patrik Horňák 
Thomas Köll 
Carlos Negrin Lopez 
Emanuele Petracco 
Joseph Taylor 
René Veen 

bas 
Johannes Dekker 
Philipp Kaven 
Kurt Lachmann 
Christian Nungesser 
Marek Opaska 
Martin Schicketanz 
Giacomo Serra 
Bart Vandewege 

koordirectie 
Maria Van Nieukerken 

pianist koorvoorbereiding 
Anne Bertin-Hugault 

Orchestre Des Champs-Élysées 

eerste viool 
Alessandro Moccia 
Ilaria Cusano 
Giusy Adiletta 
Roberto Anedda 
Diane Cesaro 
Carlotta Conrado 
Pascal Hotellier 
Philippe Jegoux 
Enrico Tedde 

tweede viool 
Corrado Masoni 
Solenne Guilbert 
Catherine Arnoux 
Isabelle Claudet 
Jean-marc Haddad 
Chloé Jullian 
Andreas Preuss 
Sebastian Van Vucht 

altviool 
Catherine Puig 
Delphine Grimbert 
Marie Bretagne 
Brigitte Clément 
Luigi Moccia 
Benoît Weeger 

cello  
Gesine Queyras 
Ageet Zweistra 
Andrea Pettinau 
Vincent Malgrange 
Harm-jan Schwitters 
Lena Torre 

contrabas 
Axel Bouchaux | Damien Guffroy 
Miriam Shalinsky 
Massimo Tore 

fluit 
Georges Barthel 
Amélie Michel 

hobo 
Emmanuel Laporte 
Taka Kitazato 

klarinet 
Álvaro Ibora 
Daniele Latini 

fagot 
Julien Debordes 
Jean-louis Fiat 

hoorn 
Ricardo Rodriguez  
Jean-emmanuel Prou 
Frank Clarysse 

trompet 
Arne Van Eenoo 
Yorick Roscam 

trombone 
Harry Ries 
Guy Hanssen 
Wim Becu 

pauken 
Stefan Gawlick 

Requiem in d - Cherubini

1. Introitus 

Heer, geef hun de eeuwige rust,  
En laat het eeuwige licht voor hen schijnen. 
U komt de hymne toe, o God, op Sion,  
En aan u wordt in Jeruzalem het offer gebracht.  
Verhoor mijn gebed: tot u zal al wat leeft komen. 
Heer, geef hun de eeuwige rust,  
En laat het eeuwige licht voor hen schijnen. 

2. Kyrie 

Heer, ontferm u.  
Christus, ontferm u.  
Heer, ontferm u. 

Graduale 

Geef hun de eeuwige rust, Heer,  
En laat het eeuwige licht hen verlichten. 
De rechtvaardige zal in eeuwige herinnering blijven;  
Hij hoeft niet te vrezen voor een slechte naam. 

3. Sequentia 

3.1 
Dag van toorn, die dag waarop  
de wereld tot as zal vergaan,  
zoals voorzegd door David en de Sibylle. 
Welke huivering zal ons bevangen  
wanneer de Rechter komt  
om alles streng te onderzoeken! 

3.2 
De wonderlijke klank van de bazuin,  
die zich over alle graven verspreidt,  
zal iedereen voor de troon brengen. 
De Dood en de Natuur verstommen,  
wanneer de mensheid verrijst  
om te antwoorden voor de Rechter. 
Het boek zal worden geopend  
waarin alles staat opgetekend,  
en waarop de wereld zal worden beoordeeld. 
Wanneer de Rechter dan zetelt,  
zal alles wat verborgen was,  
zichtbaar worden;  
Niets zal ongestraft blijven. 
Wat zal ik, arme zondaar, dan zeggen?  
Welke beschermer kan ik aanroepen,  
als zelfs de rechtvaardige nauwelijks veilig is? 

3.3 
Koning met ontzagwekkende majesteit,  
U die de uitverkorenen redt door genade,  
Red mij, bron van mededogen. 

3.4 
Gedenk, goede Jezus,  
dat ik de reden was van uw komst;  
Verlies mij niet op die dag. 
Zocht Gij mij niet moeizaam?  
Hebt Gij mij niet verlost door uw kruis?  
Laat dat zware labeur niet vergeefs zijn. 
Rechtvaardige Rechter van vergelding,  
Schenk mij vergeving  
vóór de dag van het oordeel. 
Ik zucht als een schuldige,  
de schuld kleurt mijn gelaat rood;  
Spaar mij, o God, die smeekt. 
Gij hebt Maria Magdalena vergeven,  
en de goede moordenaar verhoord;  
Ook mij hebt Gij hoop gegeven. 
Mijn gebeden zijn het niet waard,  
maar Gij, die goed zijt, wees genadig:  
Bewaar mij voor het eeuwige vuur. 
Schenk mij een plaats onder de schapen,  
houd mij ver van de bokken,  
en laat mij aan uw rechterzijde staan. 

3.5 
Wanneer de vervloekten, vol schande,  
tot de bijtende vlammen worden verwezen,  
roep mij dan bij de gezegenden. 
Nederig smeek ik U,  
met een hart verbrijzeld als as:  
Draag zorg voor mijn levenseinde. 

3.6 
Dag vol tranen zal die dag zijn 
waarop de mens uit het stof zal verrijzen  
om geoordeeld te worden. 
Spaar hem dan, o God.  
Goede Heer Jezus,  
geef hun de rust. 

4. Offertorium 

4.1 
Heer Jezus Christus, Koning der Glorie,  
Verlos de zielen van alle gelovige overledenen  
van de straffen van de hel  
en uit de diepe afgrond. 
Bevrijd hen uit de muil van de leeuw;  
laat de afgrond hen niet verslinden,  
en laat hen niet verdwalen in de duisternis. 
Maar laat de heilige vaandeldrager Michaël hen voeren  
naar het heilig licht dat Gij ooit hebt beloofd  
aan Abraham en zijn nageslacht. 

4.2 
Deze offergaven en gebeden van lof  
offeren wij U, Heer.  
Aanvaard ze voor de zielen  
wier gedachtenis wij vandaag vieren. 
Laat hen, Heer,  
overgaan van de dood naar het leven,  
zoals Gij eens hebt beloofd  
aan Abraham en zijn nageslacht. 

5. Sanctus 

Heilig, heilig, heilig is de Heer,  
God der heerscharen.  
Hemel en aarde zijn vervuld van zijn glorie.  
Hosanna in den hoge. 

6. Benedictus 

Gezegend Hij  
die komt in de naam van de Heer.  
Hosanna in den hoge. 

7. Pie Jesu 

Goede Heer Jezus,  
geef hun de eeuwige rust. 

8. Agnus Dei 

Lam Gods, dat de zonden van de wereld wegneemt,  
Ontferm U over ons.  
Lam Gods, dat de zonden van de wereld wegneemt,  
Ontferm U over ons.  
Lam Gods, dat de zonden van de wereld wegneemt,  
Geef ons de vrede. 

9. Communio 

9.1 
Moge het eeuwige licht voor hen schijnen, Heer,  
In de gemeenschap van uw heiligen, voor eeuwig,  
Want Gij zijt barmhartig. 

9.2 
Heer, geef hun de eeuwige rust,  
En laat het eeuwige licht voor hen schijnen.  

Vertaling met behulp van AI. 

Bozar Maecenas

Patrick Derom Gallery • Monsieur et Madame Bertrand Ferrier • Baron en Barones Marnix Galle-Sioen • Baron Xavier Hufkens • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter

Bozar Honorary Patrons

Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt

Bozar Patrons

Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Monsieur Thierry Boutemy • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman •  Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • Prince et Princesse de Chimay • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Madame Louise Descamps • Madame Hélène Deslauriers • Monsieur Amand-Benoit D'Hondt • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Claudine Duvivier • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Baron et Baronne Pierre Gurdjian • De heer en mevrouw Philippe Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandiyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Monsieur et Madame François Legein • Monsieur et Madame Charles-Henri Lehideux • Monsieur et Madame le Hodey • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • Monsieur Bruno van Lierde • Madame Florence Lippens • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Denise Louterman • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • De heer en mevrouw Frank Monstrey (urbion) • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Dr. Bram Peeters et Monsieur Lucas Van Molle • Madame Christine Perpette • Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Comte et Comtesse Antoine de Pracomtal • Monsieur Bernard Respaut • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini et Monsieur Craig Finch • Monsieur et Madame Michael Rosenthal • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • Monsieur Didier Staquet et Madame Lidia Zabinski • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • Monsieur Nikolaus Tacke et Madame Astrid Cuylits • De heer en mevrouw Coen Teulings • Monsieur et Madame Philippe Tournay • De heer en mevrouw Koen en Anouk Van Balen-Stulens • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • De heer Marc Vandecandelaere • De heer Alexander Vandenbergen • Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • Monsieur Michel Van Huffel • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Goldschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Madame Danuta Zedzian • Monsieur et Madame Jacques Zucker 

Bozar Circle

Monsieur et Madame Paul De Groote • Mevrouw Greet Puttaert • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck

Bozar Young Circle

Monsieur Axel Böhlke et Madame Clara Huizink • Monsieur Rodolphe Dulait • Madame Ana Fota • De heer Koen Muyle • De heer Sander Muyle • Madame Valeria Onofrj • Sir Gabriel Smit Pergolizzi • Monsieur Guillaume van Doorslaer et Madame Emily Defreyne   

En onze Leden die anoniem wensen te blijven