Orchestre Métropolitain de Montréal, Nézet-Séguin & Kantorow

Maurice Ravel (1875-1937) 
La valse (1920) 

Barbara Assiginaak (°1966) 
Eko-Bmijwang (Aussi longtemps que la rivière coule) (2025) 

Camille Saint-Saëns (1935-1921) 
Concerto voor piano en orkest nr. 2, op. 22 (1868) 

1. Andante sostenuto
2. Allegro scherzando
3. Presto

Pauze 

Jean Sibelius (1865-1957) 
Symfonie nr. 2, op. 43 (1902) 

1. Allegretto
2. Tempo andante, ma rubato
3. Vivacissimo
4. Finale: Allegro moderato

Duur: 110 min. 

De wals van de ondergang 

In 1920 beëindigt Maurice Ravel (1875-1937) een project dat al jaren in zijn hoofd walste. In een brief van 7 februari 1906 schrijft de componist: “De grootse wals die ik op dit moment uitwerk, is niet echt subtiel: ik vatte haar op als een hommage aan de herinnering van grootmeester Strauss, niet Richard maar wel Johann, welteverstaan.” Oorspronkelijk zou deze apotheose van de Weense wals de ondubbelzinnige titel ‘Wien’ krijgen. Maar de tijd vloog voorbij en de Grote Oorlog verdeelde Europa. 

La Valse wordt uiteindelijk op vraag van Sergej Diaghilev als balletmuziek uitgewerkt. Na een succesvolle samenwerking voor Daphnis et Chloé weigert de impresario deze keer Ravels voorstel. Zo komt er een bruusk einde aan hun vriendschap. De beroemde ballerina Ida Rubinstein, waarmee Ravel vroeger heeft samengewerkt en voor wie hij later zijn Boléro gecomponeerd heeft, komt hem te hulp en bewerkt op eigen houtje La Valse voor ballet. De compositie zal echter voornamelijk als orkestwerk de geschiedenis ingaan. Diaghilev had misschien toch ergens gelijk wanneer hij het werk eerder als een symfonisch gedicht dan als een ballet beschouwde. De componist beschrijft zijn Valse graag als een "fantastische en fatale draaikolk”, en schrikt er niet voor terug haar met de dans van draaiende derwisjen te vergelijken. Zeven thema’s worden ononderbroken aan elkaar geschakeld; ze worden gestuwd door een ritmische beweging die de dynamiek van het gehele werk verzekert. Met zijn vele tempowisselingen, met zijn rijkdom aan tonaliteiten en kleuren, bereikt La Valse het effect van een fascinerende en obsessionele caleidoscoop. Ravel laat de luisteraar niet aan deze rusteloze draaibeweging ontsnappen. (1) 

Meegaan met de stroom 

Barbara Assiginaak werd geboren in 1966 op Manitoulin Island in Lake Huron, waar de helft van de bevolking inheems is. Op jonge leeftijd was ze al gefascineerd door de pipigwan, de traditionele fluit van de Odawa's. Haar muzikale opleiding bracht haar naar de Hochschule für Musik in München, de prestigieuze Centre Acanthes opleidingsacademie voor jonge componisten in Frankrijk en de Universiteit van Toronto. Sinds 1995 is ze internationaal actief en was ze onder andere composer-in-residence bij het Toronto Symphony Orchestra. Als opvoeder en toegewijd milieuactiviste heeft ze een actieve rol gespeeld in Canada's Waarheids- en Verzoeningscommissie. 

Barbara Assiginaak haalt haar inspiratie vaak uit traditionele Noord-Amerikaanse muziek en uit de natuur - uit haar ritmes en geluidslandschappen van kabbelend water, wind en vogelgezang. Over Eko Bmijwang vertelt ze: “Ik stelde me dit korte werk voor als een reis door een droom-herinneringservaring van tijd, beginnend met een kano die midden in dichte mist over de kalme wateren vaart onder het licht van Nokomis (Grootmoeder Maan). Al snel, bij het aanbreken van de dageraad, trekt de mist op en danst het water onder het licht van Giizis (Grootvader Zon) en wekt het de vele wezens die erin en er omheen leven. Terwijl het water van deze grote rivier verandert van stroom, van snelheid en soms van richting, wordt de reiziger eraan herinnerd dat alle mensen - de laatsten die arriveerden na alle andere wezens - er niet zijn om de geest en het leven van nibi (water) te domineren en te beheersen.” (2) 

De maître van het Franse pianoconcerto 

Pianist, organist, componist, schrijver, astronoom, wereldreiziger… Camille Saint-Saëns was een uitzonderlijk veelzijdig kunstenaar. Zijn meesterlijke beheersing van muzikale vormen, instrumentatie en orkestratie, gecombineerd met zijn grenzeloze inspiratie, maken hem tot een sleutelfiguur in de Franse muziekgeschiedenis. Zijn Pianoconcerto nr. 2 in g klein schreef hij in amper 17 dagen in het voorjaar van 1868, op verzoek van de grote pianist Anton Rubinstein, die als dirigent wilde debuteren in Parijs. De première vond plaats op 13 mei van dat jaar, met Saint-Saëns zelf aan de piano. Het publiek was verdeeld, maar Franz Liszt was enthousiast. Het concerto werd al snel een van de meest gespeelde en geliefde werken van de componist van Samson et Dalila. 

Het eerste deel, Andante sostenuto, opent met een majestueuze cadens, reminiscent aan de grote orgelpreludes van Bach – niet verwonderlijk voor een componist die door Liszt werd geprezen als “de beste organist ter wereld”. Na een kort orkesttutti stelt de piano een lyrisch thema voor, dat Saint-Saëns naar verluidt ontleende aan een werk van een jonge, veelbelovende leerling: Gabriel Fauré. Het deel ontwikkelt zich in virtuoze episodes met afwisselend sprankelende en heroïsche passages, waaronder een lange cadens. Het tweede deel, Allegro scherzando, is sprankelend en speels – bijna als een balletmuziek. Na een korte introductie met pauken neemt de piano de leiding met luchtige motieven en glinsterende arpeggio’s, typisch voor Saint-Saëns’ pianostijl. Een tweede, warmer thema blijft het dansante karakter behouden. De finale is een vurige tarantella, waarin Saint-Saëns zijn virtuositeit volledig tentoonspreidt. Middenin weerklinkt een koraal uit het orkest, begeleid door energieke trillers van de piano, waarna de dans losbarst in een wervelend en hartstochtelijk slot. (2) 

De symfonie van de onafhankelijkheid 

De Tweede symfonie van Jean Sibelius (1865-1957) werd grotendeels ontworpen in februari-maart 1901 en de creatie vond plaats op 8 maart 1902 in Helsinki. Het werk kende onmiddellijk succes (nog drie uitvoeringen op acht dagen tijd): in navolging van Finlandia werd het door de Finnen al snel beschouwd als een strijdlied tegen de Russische onderdrukker. Toen het werk in het buitenland werd uitgevoerd, zorgde dit voor sympathiebetuigingen aan het land van de componist. Net zoals de Eerste symfonie is ook deze openlijk romantisch.  

Dirigent Yannick Nézet-Séguin licht verder toe: “Scandinavië en Québec lijken sterk op elkaar. Ik heb altijd een natuurlijke verbondenheid gevoeld met de muziek van Sibelius. Zijn muziek spelen is de natuur tot leven brengen. En als Québecois, omringd door hetzelfde noordelijke landschap, opent dat deuren om zijn muziek te begrijpen en uit te voeren.” 

Het eerste deel opent met korte stijgende motieven, die aanzetten tot een gevoel van expansie. Ze vormen de basis voor het belangrijkste thema dat doorheen de symfonie wordt ontwikkeld. Het tweede deel begint ingetogen, met pizzicato van de cello’s, waarna een melancholisch thema weerklinkt bij de fagotten. De muziek wordt steeds dramatischer en wisselt tussen spanning en ernst, met krachtige tussenkomsten van koper en pauken. Het derde deel is gespannen en snel, met een rustiger middensectie waarin de hobo een lyrische solo speelt. Het leidt zonder onderbreking naar het vierde deel, dat een groots orchestrale opbouw heeft die doet denken aan Tsjaikovski. Hier mondt het aanvankelijke, stijgende motief uit in een overweldigend hoogtepunt. Na een korte rust keren bekende melodische fragmenten terug, waarna de muziek opnieuw opbouwt naar een ander passievol hoogtepunt. Zo creëert Sibelius golven van muziek die uitmonden in het triomfantelijke slot van de symfonie. (2) 

Naar François-René Tranchefort (1), François Zeitouni en Justin Bernard (2). 

artistiek directeur en dirigent 
Yannick Nézet-Séguin  

ere-concertmeester 
Denise Lupien  

artistieke partner 
Naomi Woo  

concertmeester 
Yukari Cousineau 
Oleg Larshin (secundair)  
Johanne Morin (assistent)  

eerste viool 
Marcelle Mallette 
Ryan Truby 
Monica Duschênes 
Florence Mallette 
Carolyn Klause 
Alexander Lozowski 
Julien Oberson 
Ariane Bresse 
Marie-Claire Cousineau 
Isabelle Bélanger-Southey 
Yu Bin Kim
Mary-Elizabeth Brown   

tweede viool 
Nancy Ricard* 
Dominic Guilbault** 
Lizann Gervais*** 
Claudio Ricignuolo 
Sylvie Harvey 
Marie-Claire Vaillancourt 
Flavie Gagnon 
Taylor Mitz 
Helga Dathe 
Céline Arcand 
Daniel Godin 
Artur Chakhmakhchyan   

altviool 
Elvira Misbakhova* 
Thierry Lavoie-Ladouceur** 
Pierre Tourville 
Brian Bacon 
Gérald Daigle 
Julie Dupras 
François Vallières
Élisa Boudreau 
Suzanne Careau 
Julien Haynes  

cello 
Christopher Best* 
Agnès Langlois** 
Thérèse Ryan 
Marie-Michel Beauparlant
Vincent Bergeron 
Sheila Hannigan 
Chloé Dominguez 
Christine Harvey
Élie Boissinot

contrabas 
René Gosselin* 
Marc Denis** 
Gilbert Gleury 
Catherine Lefebvre 
Yannick Chênevert 
Pierre-Alexandre Maranda   

fluit 
Marie-Andrée Benny* 
Jocelyne Roy 
Caroline Séguin (piccolo)   

hobo 
Léanne Teran-Paul*
Marjorie Tremblay 
Mélanie Harel (cor anglais)

klarinet 
Simon Aldrich* 
François Martel (bas) 
Martin Carpentier  

fagot 
Michel Bettez* 
Gabrièle Dostie-Poirier 
Jeff Poussier-Leduc

hoorn 
Louis-Philippe Marsolais* 
Simon Bourget 
Jocelyn Veilleux
Xavier Fortin  
Félix Foster

trompet 
Antoine Mailloux* 
Lise Bouchard 
Benjamin Raymond   

trombone  
Patrice Richer* 
Madeleine Doyon-Robitaille 
Trevor Dix (bas)   

tuba 
Alain Cazes*   

pauken 
Julien Bélanger*   

percussie 
Alexandre Lavoie* 
Corinne René 
Vincent Séguin 
Mathieu Pouliot 
Catherine Meunier 
Bryn Lutek   

harp 
Robin Best* 
Antoine Malette-Chénier 

piano
Jennifer Bourdages

* aanvoerder 
** secundair 
*** assistent 

Bozar Maecenas 

Monsieur et Madame Bertrand Ferrier • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter  

Bozar Honorary Patrons

Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt  

Bozar Patrons 

Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Monsieur Thierry Boutemy • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Madame Paloma Castro Martinez de Tejada • Prince et Princesse de Chimay • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • Monsieur Nicolas De Coster et Madame Stéphanie Donnez • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Edouard Derom • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • Monsieur Amand-Benoit D'Hondt • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Claudine Duvivier • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Baron et Baronne Pierre Gurdjian • De heer en mevrouw Philippe en Martine Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Monsieur et Madame François Legein • Monsieur et Madame Charles-Henri Lehideux • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • Monsieur Bruno van Lierde • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • De heer en mevrouw Frank Monstrey (urbion) • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Lucia Recalde Langarica • Monsieur Bernard Respaut • De heer en mevrouw Guy en Martine Reyniers • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini et Monsieur Craig Finch • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • Monsieur Didier Staquet et Madame Lidia Zabinski • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • Monsieur Nikolaus Tacke et Madame Astrid Cuylits • De heer en mevrouw Coen Teulings • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Dr. Philippe Uytterhaegen • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • De heer Marc Vandecandelaere • De heer Alexander Vandenbergen •Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Golschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Madame Danuta Zedzian • Monsieur et Madame Jacques Zucker  

Bozar Circle 

Monsieur et Madame Paul De Groote • Mevrouw Greet Puttaert • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck 

Bozar Young Circle 

Monsieur Axel Böhlke et Madame Clara Huizink • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Laurent Coulie et Madame Cory Zhang • Monsieur Rodolphe Dulait • Madame Ana Fota • Monsieur et Madame Melhan-Gam • De heer Koen Muylle • De heer Sander Muylle • Madame Audrey Noble • Madame Valéria Onofrj • Dr. Bram Peeters • Monsieur Guillaume van Doorslaer et Madame Emily Defreyne 

En onze Leden die anoniem wensen te blijven