Al in de 19de eeuw beschreef Goethe het genre als een gesprek tussen vier intellectuele personen. Inderdaad, een strijkkwartet heeft bij momenten veel weg van een debat: de musici kunnen in harmonie zijn, om elkaar even later ritmisch tegen te werken, om uiteindelijk elkaar in een melodieus compromis te vinden. Maar welk kwartet past bij jou? Bozar geeft je enkele tips.
1) Sofia Gubaidulina: indien je niet vies bent van avant-garde
De Russische componiste Sofia Gubaidulina viert dit seizoen haar 90e verjaardag. En dat is een goede reden voor het Minguet Quartett om haar in de bloemetjes te zetten met haar Eerste Strijkkwartet (1971). In dit 20 minuten durende werk wilde ze de ‘onmogelijkheid van samenhang’ voorstellen. Het werk lijkt nooit echt een doel te hebben. Als in de beginmaten de strijkers nog met elkaar dialogeren, beginnen ze elkaar stelselmatig tegen te werken in harmonieën, ritmes, klankkleuren, dynamieken enzoverder. Uiteindelijk zijn de strijkers het noorden kwijt, wat Gubaidulina visueel vertaalt door de strijkers naar de verschillende hoeken van het podium te laten lopen. De muzikanten concentreren zich enkel nog op hun persoonlijk verhaal, wars van wat de medemusici doen.
2) Anton Webern: voor de zeemzoete romanticus
Bij de naam Anton Webern zou je meteen aan de modernistische componist kunnen denken die de grote inspiratiebron was voor de avant-garde componisten na de Tweede Wereldoorlog. Zijn Langsamer Satz is echter een uitgerekte romantische beweging waarin hij zijn liefde uit voor Wilhelmine Mörtl, een knappe dame op wie hij stapelverliefd was geworden na een wandeling. In zijn dagboek schreef hij over de ontmoeting: ‘Onze liefde verheft zich tot oneindige hoogten en vult het universum’. Uiteindelijk zouden de geliefden in 1911 trouwen, maar dat bleek niet zo eenvoudig te zijn: Mörtl was de nicht van Webern! Maar zoals altijd overwint de liefde alles, en konden ze uiteindelijk, nadat ze vier kinderen op de wereld hadden gezet, hun huwelijk voltrekken in 1915.
3) Leoš Janáček: voor de literatuurliefhebber
De donkere kant van de liefde uit zich in de prachtige Kreutzersonate van Leoš Janáček. Operaliefhebbers hebben deze Tsjechische componist al lang met drama’s als Jenůfa, The Makropulos Affair of Káťa Kabanová in hun harten gesloten. Maar ook zijn strijkkwartetten zijn het ontdekken waard. In zijn Kreutzersonate neemt hij het gelijknamige boek van Tolstoi als uitganspunt, waarin Pozdnysjev vertelt over zijn ongelukkige huwelijkssituatie met zijn vrouw. Janáček vertelt niet het verhaal, maar schildert in tonen de heftige contrasterende emoties van de protagonisten, waaronder verlangen, woede, ontgoocheling en frustratie.
4) Philip Glass: voor de nieuwste muziek
Het strijkkwartet is tot op heden nog springlevend. In Bozar brengt het Quatuor Tana het nieuwste kwartet van niemand minder dan Philip Glass in wereldpremière. Een primeur! Met zijn melancholische, repetitieve herhalingspatronen lijkt het wereldwijde publiek maar niet genoeg te krijgen van deze Amerikaanse minimalist.
