Tord Gustavsen

Gepubliceerd op

Als koralen een mantra worden

Ontmoeting met Tord Gustavsen

Op 10 februari staat de Noorse jazzpianist Tord Gustavsen samen met zijn landgenoot, saxofonist Tyrgve Seim, op het podium van Bozar in het kader van het Bach Heritage Festival. Hij vertelt ons meer over zijn banden met deze componist en de meditatieve, bijna mantra-achtige interpretatie van de koralen die hij als uitgangspunt neemt voor dit project.

Dit artikel kadert in

Bach Heritage Festival 2023

Weet je nog welke gevoelens je eerste kennismaking met de muziek van Bach bij je opwekte?

Als kind zong ik in de kerk en ik herinner me een hymne die Velt alle dine veie heet in het Noors, in het Duits is dat het koraal Befiehl du deine Wege. Ik werd diep getroffen door de prachtige melodie en de kalmerende woorden. Een paar jaar later had het beluisteren van de cantates een bijna therapeutisch effect op mij, een beetje zoals de vitaminen die ik elke week moest innemen. Daarnaast speelde ik vierhandige stukken van Bach met mijn pianolerares, en ik herinner me nog altijd de fysieke sensatie die ik voelde wanneer de muziek begon te swingen zoals alleen die van Bach dat kan. Wanneer al deze dimensies – analytisch, muzikaal en spiritueel – samenkomen, kun je echt spreken van een krachtige totaalervaring.

Je hebt enkele koralen van Bach ingelast in je album The Other Side. Wat was je bedoeling?

In feite gebeurde dit bij toeval tijdens een repetitie in trio. Aan het eind van een van mijn stukken begon ik het thema van Jesu meine Freude te spelen. De anderen volgden, het was echt heel mooi. Uit deze spontane, geïmproviseerde aanpak ontstond op natuurlijke wijze een dialoog.

 

Hoe heeft je kennis van de muzikale schrijfwijze van Bach je eigen creatieve proces beïnvloed?

Door alle stijlen die aan hem voorafgingen samen te vatten en zo'n blijvende erfenis van melodische en harmonische rijkdom en samenhang achter te laten, beïnvloedde Bach bijna alle muziek die na hem kwam. Persoonlijk ben ik altijd geïnspireerd geweest door de dualiteit tussen passie en elegantie, of de gereserveerdheid, die we aantreffen in het 'stille vuur' van Bachs koralen en polyfonie. Het is alsof een spirituele draad mij verbindt met de koralen die in de loop der jaren belangrijk voor mij zijn geweest. Zij zijn in zekere zin de hoekstenen van mijn muzikale en spirituele persoonlijkheid. Hun energie is altijd aanwezig als ik speel.

"Ik ben altijd geïnspireerd geweest door de dualiteit tussen passie en elegantie, of de gereserveerdheid, die we aantreffen in het 'stille vuur' van Bachs koralen en polyfonie."

Ben je ook geïnspireerd door de manier waarop andere kunstenaars Bach hebben benaderd?

Mijn belangrijkste invloed is die van Glenn Gould. Ik ben erg onder de indruk van de manier waarop hij Bach speelt. Ik voel me ook zeer geïnspireerd als ik werken van Bach speel met een zangeres en een Noorse improviserende folkviolist. Samen hebben we de koralen van Bach als uitgangspunt genomen voor een project en ik had veel bewondering voor de manier waarop ze die met zoveel respect en vrijheid benaderden.

Voor dit project Inner Chorales zal je het podium delen met Trygve Seim.

Trygve Seim is een van de meest originele en vernieuwende figuren in de hedendaagse jazzscene. Ik kan niet wachten om te horen welke twist hij zal geven aan mijn favoriete koralen met de klank en frasering op de saxofoon waarvan alleen hij het geheim kent. De titel van het project is geïnspireerd op onze benadering: het is niet onze ambitie om virtuositeit tentoon te spreiden, maar wel om ruimte tussen de noten te laten, om met veel pianissimo's te werken. Het is alsof we de koralen tot onderdeel van ons innerlijk maken om ze te laten uitgroeien tot meditatieve mantra's. Vaak nemen we de tijd om een kleine muzikale kernzin te herhalen en uit te werken voordat we naar de volgende gaan.

Het koraal is een genre dat verbonden is met tekst, maar dit project is uitsluitend instrumentaal. Hoe bereik je deze zuiverheid en welke invloed wil je met dit project op het publiek uitoefenen?

Voor mij bestaat muziek maken erin resonanties tussen mijn innerlijke wereld en muzikale miniatuurzinnen te vinden, en op basis daarvan iets organisch op te bouwen. De koralen lenen zich daar perfect toe. Ik wil graag een ruimte openen die de mensen in contact laat komen met de absolute waarheid, schoonheid en goedheid die in hen schuilt. Als ik Befiehl du deine Wege speel, ervaar ik de woorden op een ondogmatische, spirituele manier, ook al worden ze niet echt gezongen. Het is alsof ze toch nog nagalmen in een hoekje van je hoofd.