Remember to turn down the brightness and mute your phone.
Belgian National Orchestra & Hermus
7 Jan.'24
- 15:00
Henry Le Boeufzaal
Johann Strauss jr. (1825-1899)
Ouverture uit: Die Fledermaus (1874)
Josef Strauss (1827-1870)
Eislauf, Polka schnell für Orchester, op. 261
Nikolaj Rimski-Korsakov (1844-1908)
Dans van de clowns uit: Het sneeuwmeisje (1882)
Johann Strauss jr. (1825-1899)
Frühlingsstimmen, op. 410 (1893)
Pietro Mascagni (1863-1945)
Intermezzo uit: Cavalleria rusticana (1890)
Charles Gounod (1818-1893)
Ah, je veux vivre uit: Roméo et Juliette (1867)
Manuel de Falla (1876-1946)
Danza final uit: El sombrero de tres picos (1919)
pauze
Johann Strauss jr. (1825-1899)
Bauern-Polka, op. 276 (1863)
George Gerschwin (1898-1937)
Summertime uit: Porgy and Bess (1935)
Johann Strauss jr. (1825-1899)
Unter Donner und Blitz, op. 324 (1868)
Antonín Dvořák (1841-1904)
Lied aan de maan uit: Rusalka (1901)
Pjotr Iljitsj Tsjaikovski (1840-1893)
Bloemenwals uit: De notenkraker (1892)
Sergej Prokofjev (1891-1953)
Middernacht uit: Assepoester (1945)
Hans Christian Lumbye (1810-1874)
Champagne-galop, op. 14 (1845)
einde voorzien om 17u
Het Belgian National Orchestra trakteert op een spetterend nieuwjaarsconcert onder leiding van chef-dirigent Antony Hermus. Hij zet 2024 in met werken die feestelijk vooruitblikken op het jaar dat komt. Zijn ‘special guest’? De bekende Russische sopraan Sofia Fomina! Naar aloude gewoonte wordt het concert afgesloten met de bekende Radetzkymars van Johann Strauss Senior.
Verkleedpartijen, bovenmatig eten en drinken, het dragen van maskers … daarmee loopt de winter tijdens carnaval in de maand februari ten einde. Een ideale gelegenheid om de ouverture tot Die Fledermaus uit te voeren, een meesterwerk van de walsenkoning Johann Strauss Junior en misschien wel de meest beroemde operette aller tijden. In de maand maart laat het ontwaken van de lente de gevoelens hoog oplaaien, net zoals in Mascagni’s opera Cavalleria rusticana. Daaruit wordt het hartverscheurende intermezzo gespeeld.
’s Zomers is het tijd voor Gerschwins Summertime, vertolkt door sopraan Sofia Fomina, die even later ook Dvořáks beroemde Lied aan de maan ten gehore brengt. De zomer is echter zo voorbij en de winter klopt alweer aan de deur. Op de tonen van de Bloemenwals van Tsjaikovski, een fragment uit zijn ballet De notenkraker, wordt de kerstboom terug opgezet.
Walsend het nieuwe jaar in
In vele huishoudens is het een jaarlijkse traditie om op 1 januari via de televisie een glimp op te vangen van het beroemde Nieuwjaarsconcert van de Wiener Philharmoniker, al dan niet met een zwaar hoofd van de avond voordien. Zelf in de zaal zitten is voor weinigen weggelegd: tickets kosten tot 1200 euro en kunnen enkel aangekocht worden als je voordien via een loterij werd geselecteerd. Maar niet getreurd: ook het Belgian National Orchestra onderhoudt sinds jaren een Nieuwjaarsconcerttraditie. Op zondag 7 januari wordt het jaarlijkse Nieuwjaarsconcert in Bozar voor de eerste keer gedirigeerd door chef-dirigent Antony Hermus, met de bekende sopraan Sofia Fomina als ‘special guest’. Op het programma staan niet alleen opera-aria’s maar ook een bonte selectie aan Weense walsen. Maar wat is dat nu eigenlijk, een wals?
Dominante driekwartsmaat
Wie wals zegt, zegt ‘hoempapa’. Het is muziek in driekwartsmaat met een zeer karakteristieke begeleidingsfiguur: een basnoot op de zware eerste tel en twee lichte akkoorden op de tweede en de derde tel. De wals heeft doorgaans één akkoord per maat en daardoor een duidelijke, wiegende cadans. Algemeen wordt de Ländler (Ländlicher Tanz) als de voorloper beschouwd. Dat was een boerendans die in het huidige Oostenrijk aan het einde van de 18de eeuw ontstond. Het is een pittige koppeldans met sprongetjes, geklap, soms zelfs gejodel en weinig evident voetenwerk. Deze dans werd - zoals het veel dansmuziek vergaat - later gestileerd tot luistermuziek: zowel Ludwig Van Beethoven als Franz Schubert schreven Ländlers voor klavier. Gustav Mahler verving in zijn symfonieën de menuetten door Ländlers en ook Alban Berg bediende zich hiervan, onder meer in zijn vioolconcerto. De wals ontwikkelde zich hieruit en werd populair door de opkomst van de dancings. Uiteraard kunnen we die dansgelegenheden niet vergelijken met het huidige nachtleven, al was het walsen toen toch ook al minder onschuldig dan het leek. Sterker nog; het werd op sommige plaatsen verboden wegens schadelijk voor lichaam en geest. Het fysiek contact in een wals is immers veel inniger dan bij andere zogezegd meer voorname koppeldansen.
Strauss & Co
Verboden of niet, het onheil was geschied. In Wenen was de wals niet meer weg te denken vanaf de eerste helft van de 19de eeuw. De familie Strauss was erg belangrijk voor de ontwikkeling van de walsmuziek. Johann Strauss sr. en diens concullega Joseph Lanner waren met hun balorkesten in die tijd ontzettend druk bevraagd. Van de 251 composities die Johann Strauss sr. ons naliet zijn er maar liefst 152 in walsvorm geschreven. De precieze doorbraak werd mede mogelijk gemaakt door het Congres van Wenen (1814-1815). Tijdens dit Congres werd de Europese situatie na de Napoleontische oorlogen besproken. De overwinnende mogendheden Pruisen, Oostenrijk, Rusland en het Verenigd Koninkrijk kwamen in Wenen bijeen met als doel de staatkundige herordening en institutionele reconstructie van Europa. Naast het diplomatieke gedeelte werd er ook veel gedanst en zo zou de wals dus ook tot ver buiten de landsgrenzen uitgroeien tot een enorm populair genre.
Een van de zonen van Johann Strauss sr. was Johann Strauss jr., bijgenaamd ‘de Walskoning’. Het is aan hem te danken dat het genre werd opgetild van de Weense balzaal tot concertpodia in heel Europa. De wals werd hyperpopulair en begon een eigen leven te leiden. Zo vinden we haar in de 19de eeuw terug bij Johannes Brahms, Frédéric Chopin, Pjotr Iljitsj Tsjaikovski en vele anderen. Het was salonmuziek bij uitstek die kon doorgaan voor het muzikaal symbool van de bourgeoisie.
Aan de lange periode van populariteit van de wals kwam een einde door de Eerste Wereldoorlog die de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie en de dominantie van de Weense cultuur verwoestte waardoor de wals uit de gratie raakte. Het centrum van de Europese lichte muziek verschoof van Wenen naar Berlijn. Vanaf de 20ste eeuw schrijven componisten dikwijls cynische walsen of nostalgische wals-flarden. Zo vinden we gedeformeerde en getransformeerde walsen in werken van Alfred Schnittke, Dmitri Sjostakovitsj en natuurlijk Maurice Ravel die met zijn orkestwerk La Valse uit 1920 zijn antwoord bood op de door hem bewonderde Weense walsmuziek van een eeuw eerder.
Platte pop?
De nieuwjaarsconcerten in Wenen zijn al aan de gang van 1939, in volle naziregime vond het eerste concert plaats, toen nog op 31 december. Traditiegetrouw staat er steeds heel wat Strauss op het menu, maar in feite heeft het orkest lang weerstand geboden om die muziek te brengen. Waarschijnlijk wilden de musici hun reputatie niet in gevaar brengen door zich te associëren met ‘populaire muziek’. Deze houding veranderde slechts geleidelijk. Een bepalende factor voor deze herwaardering was dat de componistenfamilie Strauss het hoogste respect genoot van grote componisten zoals Franz Liszt, Richard Wagner en Johannes Brahms. Bovendien hadden de musici van de Wiener Philharmoniker geregeld contact gehad met Johann Strauss jr., waardoor ze de kans kregen om de betekenis van deze muziek te observeren die heel Europa in vervoering had gebracht.
Ook bij het Belgian National Orchestra bestaat er inmiddels een traditie van nieuwjaarsconcerten. De eerste drie werden ingericht in het seizoen 2010-2011 onder leiding van Walter Weller. Tijdens die eerste concerten stonden ook de walsen van Strauss centraal. Dit zou zo blijven voor de eerste jaren waarin de nieuwjaarsconcerten plaatsvonden. Pas in 2015 met gastdirigent Warren Green werd voor het eerst hiervan afgeweken. Ook in het concertprogramma van 2024, gedirigeerd door chef-dirigent Antony Hermus, zullen de Weense walsen niet ontbreken. Ze worden geflankeerd door andere feestelijke en ludieke klassiekers zoals het beroemde Intermezzo uit Mascagni’s Cavalleria Rusticana. Voor het eerst wordt er ook gewerkt met een ‘special guest’: sopraan Sofia Fomina die aria’s zal brengen als Gounods Ah, je veux vivre en Dvořáks Lied aan de maan.
Walsen of niet, het wordt hoe dan ook genieten. En wie weet zet u wel uw beste voetje voor?
Florestan Bataillie
Antony Hermus
Muzikale leiding
Antony Hermus is chef-dirigent van het Belgian National Orchestra en eerste gastdirigent van zowel het Noord Nederlands Orkest als de Britse Opera North (Leeds). Na studies piano bij Jacques de Tiège en directie bij Jac van Steen en George Fritzsch, begon hij zijn carrière aan het Theater Hagen, waar hij al snel opklom van repetitor tot muziekdirecteur. Van 2009 tot 2015 was Antony Hermus muziekdirecteur in Dessau, waar hij onder andere zijn eerste Ringcyclus dirigeerde. Voor zijn werk in Dessau werd hij door het Duitse magazine Opernwelt maar liefst drie jaar op rij genomineerd als ‘dirigent van het jaar’. Vandaag dirigeert Antony Hermus alle grote Nederlandse orkesten. Ook buiten Nederland is hij een veelgevraagd gastdirigent. Enerzijds voor operaproducties (Stuttgart, Strasbourg, Gothenburg, Komische Oper Berlin, Opéra de Paris studio, Essen en de Nederlandse Reisopera), anderzijds voor concertengagementen (Royal Philharmonic, BBC Scottisch en Danish National Orchestra, het Orchestre National de Lyon, Bamberg Symphony, Melbourne Symphony, Oregon Symphony). Antony Hermus is daarnaast ook gastdocent aan het Conservatorium van Amsterdam en artistiek adviseur van het Nederlandse Nationaal Jeugdorkest.
Sofia Fomina
Sopraan
Sofia Fomina, geboren in Rusland, studeerde aan het Orlovsky Muziekcollege en aan de Gnesin Staatsacademie voor Muziek in Moskou. Haar carrière begon in de opera van Novosibirsk. Later werd ze lid van het ensemble van het Staatstheater Saarbrücken en van 2013 tot 2015 was ze lid van de Oper Frankfurt. Sofia Fomina staat bekend om zowel haar "formidabel opvallende" en "verbluffend zilveren" sopraanklank als haar theatraliteit. Ze verschijnt regelmatig op ‘s werelds belangrijkste operapodia, recital- en concertpodia, zoals de Parijse Opéra, het Glyndebourne Festival, de Bayerische Staatsoper, het Royal Opera House, de Semperoper Dresden, het Festspielhaus Baden-Baden, de Seattle Opera, het Theater an der Wien, Carnegie Hall, het Concertgebouw Amsterdam, Wigmore Hall en de BBC Proms. Hoogtepunten van dit seizoen zijn Sofia Fomina’s langverwachte debuut in de Wiener Staatsoper als Konstanze in Die Entführung aus dem Serail en haar terugkeer naar Glyndebourne om Micaëla te spelen in een nieuwe productie van Carmen. Ze herhaalt ook de rol van Konstanze in de Hamburger Staaatsoper. Haar discografie omvat een solorecitaldebuut gewijd aan de Russische componist Nikolei Medtner voor het platenlabel Chandos, en opnames van zowel Mahlers Vierde symfonie als Janáčeks Het eeuwige evangelie, beide met de London Philharmonic onder leiding van Vladimir Jurowski.
Belgian National Orchestra
Het Belgian National Orchestra, dat werd opgericht in 1936, is de geprivilegieerde partner van Bozar. Het orkest staat sinds september 2022 onder leiding van chef-dirigent Antony Hermus, met Roberto González-Monjas als gastdirigent en Michael Schønwandt als geassocieerd dirigent. Het Belgian National Orchestra treedt op met solisten van wereldformaat als Hilary Hahn, Christian Tetzlaff, Thomas Hampson, Aleksandra Kurzak, Leif Ove Andsnes, Víkingur Ólafsson, Sergey Khachatryan en Truls Mørk. Verder investeert het Belgian National Orchestra in de toekomstige generatie luisteraars en deinst het niet terug voor vernieuwende projecten, zoals met pop-rock-artiest Ozark Henry en recent met Stromae voor zijn nieuwe album Multitude. Tot de bekroonde discografie, voornamelijk op het label Fuga Libera, behoren onder meer zes opnames onder leiding van voormalig chef-dirigent Walter Weller. Het Belgian National Orchestra wordt ondersteund door de Belgische federale Tax Shelter, de Nationale Loterij en Casa Kafka Pictures.
Zon 21.01 | 15:00
Hartmut Haenchen dirigeert Bruckner 8
Zat 27.01 | 20:00
Stefaan Degand dirigeert Brahms 4
Vri 02.02 | 20:00
Prokofiev Festival: Symfonie nr. 2 & Alexander Melnikov
Don 15.02 | 20:00
Belgian Music Days: Eugène Ysaÿe (Europese première)
