Remember to turn down the brightness and mute your phone.

Dmytro Udovychenko: 1st Laureate Queen Elisabeth Competition 2024 - Violin

16 Apr.'25
- 20:00

Henry Le Boeufzaal

Leoš Janáček (1854-1928)
Sonate voor viool en piano (1922)
I. Con moto
II. Ballada
III. Allegretto
IV. Adagio

Yevhen Stankovych (°1942)
On the Verkhovyna Plateau: Triptych (1972)
I. Lullaby
II. Wedding
III. Improvisation

Maurice Ravel (1875-1937)
Sonate voor viool en piano, M.77 (1922-1927)*
I. Allegretto
II. Blues — Moderato
III. Perpetuum mobile — Allegro

Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975)
Sonate voor viool en piano, op. 134 (1968)
I. Movement I
II. Movement II
III. Movement III

* Op onze website werd Ravels Sonate voor viool en cello gecommuniceerd. Onze excuses voor de verwarring.

Kort van stof

Een van de twintigste-eeuwse componisten wiens compositie-stijl - ondanks het totaal andere klankbeeld - refereert aan Beethovens kamermuziek, is ongetwijfeld de Moraviër Leoš Janáček. Janáček componeerde trouwens zelf ook een Kreutzer-sonate (namelijk zijn grandiose Eerste strijkkwartet, geïnspireerd op Tolstoj’s gelijknamige novelle). Wezenlijker evenwel voor Janáčeks verwantschap met Beethoven is zijn voorkeur voor een strenge en lapidaire muzikale taal. Janáčeks muziek is ruw, direct en kort van stof, al is er vaak ruimte voor lyriek en melodie. Janáček put creatieve kracht uit emoties, uit leed en liefde, uit vreugde en verdriet. Typisch voor zijn werken is de gejaagdheid waarmee sterk contrasterende gemoedstoestanden mekaar opvolgen. In de muziek blijkt dit op velerlei niveaus: schrale, schrijnende ‘moderne’ samenklanken staan vaak naast volle romantische akkoorden; motivische brokken wisselen af met zangerige cantilenen; onregelmatige maatsoorten en ritmes verstoren de rust, als die er al is. Kortom, Janáčeks muziek is een muziek van impulsen veeleer dan dat ze de invulling zou zijn van een vooraf bedacht concept.

De Sonate voor viool en piano voltooide Janacek in 1921, het jaar waarin hij ook zijn opera Katja Kabanova afwerkte. In feite is dit werk Janáčeks Derde vioolsonate, doch aangezien de twee andere sonates verloren gingen, wordt het werk meestal gewoon ‘Vioolsonate’ genoemd. De hierboven beschreven karakteristieken komen in dit werk duidelijk tot uiting: de sonate is hitsig en rapsodisch. Vele fragmenten wekken zelfs een improvisatorische indruk. Omwille van haar bittere en rusteloze karakter beschouwen verschillende critici de Sonate als een naklank van Katja Kabanova’s tragische liefde. Weliswaar biedt deze interpretatie weinig of geen substantiële informatie over de muziek zelf, doch anderzijds geeft zij terecht aan hoezeer de menselijke emotionaliteit als uitgangspunt en richtsnoer fungeerde in vrijwel alle werken die Janáček componeerde.

Pieter Bergé

Folklore en moderniteit

Jevhen Stankovitsj, geboren in 1942, is een van de belangrijkste hedendaagse componisten van Oekraïne. Zijn creatieve output omvat zes symfonieën voor volledig orkest, negen kamersymfonieën, twee opera's, zes balletten, drie concerten voor viool, twee voor altviool en twee voor cello, evenals een groot aantal symfonische gedichten, instrumentale en vocale werken en meer dan honderd filmscores. Zijn muziek heeft een sterke dramatische kwaliteit, maar is tegelijkertijd vol melancholische lyriek. Het is harmonisch kleurrijk en ritmisch flexibel, maar structureel altijd elegant. De ontwikkeling van zijn muzikale materiaal is meesterlijk. De polyfone ontvouwing van zijn muzikale denken doet soms denken aan de barok. Hoewel zijn techniek die van een moderne componist is en een vertrouwdheid met de huidige trends weerspiegelt, verwerkt Stankovych ook folkloristische elementen in zijn muziek.

Het drieluik On the Verkhovyna Plateau werd geschreven in 1972. De drie delen zijn een levendige weerspiegeling van de muziek en gewoonten van de Hutsuls, het volk dat in de Karpaten woont. Stankovych's muzikale presentatie zou vergeleken kunnen worden met die van Bartók, in die zin dat de moderniteit van de muzikale taal het mogelijk maakt om de geest van de volksmuziek te presenteren in haar vrije vorm, ritmische inventiviteit en wilde, aanstekelijke energie. De Hutsulische folklore is zeer rijk aan verhalen over bovennatuurlijke personages, en Stankovych's muziek weerspiegelt de overvloed daarvan. In Lullaby zie je zo een vermoeide moeder die haar kind in slaap sust; iets maakt haar ongerust, maar haar ongerustheid gaat voorbij en ze dommelt samen met haar kind in slaap. Wedding schetst een beeld van een wild dorpsfeest, waar de polytonale textuur, verwisselbare ritmes en misplaatste accenten de geest van een uitbundige bruiloftsdans levendig tot leven brengen. Het stuk begint ppp, bouwt op naar een uitzinnige climax en sterft uit als de ochtend aanbreekt en de laatste feestvierders vertrekken. Improvisation is ritmisch en harmonisch het vrijste van de drie delen. Het klinkt alsof de viool en de piano nooit samen zijn, hoewel de gecompliceerde ritmes zeer ingewikkeld gedefinieerd zijn.

Onverzoenbaar in harmonie

Maurice Ravels Sonate in G-groot ontstond in 1927. Lange tijd werd aangenomen dat deze compositie als Ravels enige vioolsonate gold – de Sonate voor viool en cello en Tzigane niet meegerekend – tot in 1975 een verloren gewaand werk teruggevonden werd (de Sonate nr. 1, zie verder). Beide sonates liggen qua stijl en opbouw echter ver uit elkaar. Ravel was reeds in 1923 met de Sonate in G-groot begonnen, maar is lang met de vormgeving ervan blijven worstelen. Zijn grootste zorg bestond erin om de onafhankelijkheid van beide instrumenten in een heldere textuur te verduidelijken. Hij geloofde in de essentiële tegenstelling tussen viool en piano. Veeleer dan een evenwicht tussen de contrasten te bereiken, streefde hij ernaar om de onverzoenbaarheid tussen de protagonisten te onderstrepen. Het Allegretto, dat langer is dan beide andere bewegingen, laat in de aanvangsmaten een elegante melodische boog opstijgen uit de piano. Een pittig pigment wordt toegevoegd met de intrede van de viool. Door de muzikale partners in tegengestelde tonale velden aan het woord te laten, krijgt het samenspel een wrange en licht onderkoelde uitstraling. Met het tweede thema heft de viool een wiegende zang aan, omgeven door een ironisch commentaar van het klavier. Het slot van de eerste fase brengt een intelligente verschuiving in de sfeer, namelijk wanneer het hoge register van de viool steeds verder reikt naar een kristalhelder licht en zo een vervreemdende meditatieve stemming creëert. De daaropvolgende ontwikkeling laat het onrustige karakter van het eerste thema alterneren met de sereniteit van het tweede thema. De dialoog evolueert naar een tollende climax, die meteen in een dalende beweging van herhaalde notenreeksen afgebouwd wordt in de richting van mysterieuze diepten.

De tweede beweging tekent nog nadrukkelijker de botsende karakters van de twee hoofdpersonages. Ravel is hier helemaal in de ban van de opkomende jazzmuziek en laat de viool ongegeneerd in de huid kruipen van een zwoele saxofoon en een tokkelende banjo. Voor dit gestileerde Blues-middendeel vond Ravel zijn inspiratie tijdens een cabaretavond. Precies dit deel bezorgde het werk een enorme populariteit tijdens een Amerikaanse concerttournee in 1928. De levensechte en ongepolijste kantjes van deze muziek zijn meer dan enkel het resultaat van een spielerei met de modieuze amusementsmuziek van het ogenblik. Ze getuigen van de aanhoudende authenticiteit en de persoonlijkheid in de taal van Ravel, te midden van de overrompelende invloedssferen van zijn tijd.

Het laatste deel is een Perpetuum mobile. Na een aarzelende houding gooit de viool de teugels los in een onvermoeibare eindspurt. De piano tracht haar bij te benen, maar beperkt zich hoofdzakelijk tot de nodige steunpunten in de begeleiding. Met de hulp van de tintelende jazzritmes uit het vorige deel neemt het klavier uiteindelijk toch het woord, wat een energieke confrontatie oplevert met een steeds meer hysterisch wordende viool.

Sabien Van Dale

Sociaal onrealisme

Dmitri Sjostakovitsj, die niet zonder moeite probeerde stand te houden onder het sovjetregime, heeft ons bladzijden nagelaten waarin de gekweldheid en de tragiek van zijn kunstenaarschap duidelijk weerklinken. Het is nauwelijks voor te stellen hoe de dagelijkse realiteit van een componist, die muziek als onderwerp van een persoonlijke overlevingsstrategie had gemaakt, er moet hebben uitgezien. En waar kamermuziek misschien bij tussenpozen een vluchtheuvel vormde, blijkt tegelijk hoe moeizaam het was om die uitweg te handhaven. Zoals in de Sonate voor viool en piano, op. 134 bijvoorbeeld.

Sjostakovitsj begon reeds met de schetsen voor de eerste beweging van deze sonate in 1945. De afwerking ervan zou nog tot 1968 op zich laten wachten. De vroege ontwerpen verraden nog een zekere luchtigheid die Sjostakovitsj in de verdere uitwerking onmogelijk heeft kunnen aanhouden. De doodsgedachte is het overheersende onderwerp en zorgt voor de thematische verbinding tussen het einde van het eerste deel en het laatste deel. Het complexe taalgebruik van dit werk is tekenend voor de levensloop en het karakter van deze componist. Men komt terecht in een verstrengeling van polyfonie, elementen uit het twaalftoonsysteem, passages vol dramatische spanning en daartegenover zonderlinge solistische declamaties (die in het hier voorgestelde arrangement wellicht iets minder confronterend zullen overkomen). Na het ijzingwekkend ingehouden parcours van het eerste deel stort Sjostakovitsj zich in een onvoorspelbaar scherzo-avontuur (Allegretto). De tragische spankracht wordt steeds krachtiger naar een onafwendbaar conflict gestuwd. Even treffend tenslotte is het derde deel, waarvoor Sjostakovitsj de vorm van een passacaglia heeft gekozen. Net zoals in het Pianotrio in e en in het Eerste vioolconcerto fungeert het passacaglia-motief als drager van een onrealistisch volgehouden ontwikkeling, een bijna ongewilde herkenbaarheid die hoe dan ook overal aanwezig is.

De Sonate opus 134 was bedoeld als huldesoc ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van David Oistrakh. De eerste voorstelling van het werk vond plaats binnen een kleine kring van vrienden en collega’s in het gebouw van de Unie van Componisten in Moskou, waar Sjostakovitsj voorzitter van was. Wanneer de violist Oistrakh en de pianist Wainberg, een leerling van Sjostakovitsj, de uitvoering hadden beëindigd, vroeg Sjostakovitsj om een herhaling. Zo sterk was hij ervan overtuigd dat niemand zijn sonate na een eerste beluistering zou kunnen begrijpen. De officiële première ging later door, op 3 mei 1969 in het conservatorium van Moskou, met Oistrakh als violist en Sjatoslav Richter aan de piano.

Naar Bozar archief.

Dmytro Udovychenko, winnaar van de Koningin Elisabethwedstrijd Viool (2024), studeerde bij Ludmila Varenina aan de Kharkiv Specialized Music Boarding School en dan bij Boris Garlitsky aan de Folkwang Universität der Künste in Essen. Hij volgde masterclasses bij Ana Chumachenco, Dmitry Sitkovetsky, Stephan Picard en Leonidas Kavakos. In 2022 werd hij toegelaten tot de klas van Christian Tetzlaff aan de Kronberg Academy. Udovychenko won de Heifetz Competition in Vilnius, de Odessa Competition en de Grote Prijs op het Concorso Andrea Postacchini in Fermo. In 2018 behaalde hij de Tweede Prijs, de publieksprijs en de Internet Community Prize op het Josef Joachim Violinwettbewerb in Hannover. Onlangs won hij de Derde Prijs op de Jean Sibelius Competition, alsook de Eerste Prijs op de wedstrijden van Singapore en Montréal. Dmytro Udovychenko wordt ondersteund door het Vere Music Fund, Villa Musica Rheinland-Pfalz en de Deutsche Stiftung Musikleben.

Roman Lopatynskyi werd in 1993 in Kiev geboren en begon op vijfjarige leeftijd piano te spelen. Hij studeerde aan de Oekraïense Nationale Muziekacademie in Kiev en bij Boris Petrushansky aan de Internationale Piano Academie in Como. Hij ontving prijzen van meer dan 20 (inter)nationale pianoconcoursen - waaronder een derde prijs op het Ferruccio Busoni Concours 2015 in Bozen - en wordt beschouwd als een van de meest succesvolle Oekraïense pianisten van zijn generatie. Lopatynskyi wordt uitgenodigd voor gerenommeerde festivals en concertzalen zoals de Ginza Hall in Tokio, het Mariinsky International Piano Festival in Sint-Petersburg en het Newport Festival in de VS. Internationale optredens als solist omvatten concerten met het Tokyo Symphony Orchestra, de Deutsche Radio Philharmonie Saarbrücken en het Filarmonica del Teatro Comunale di Bologna.

Bozar

Bozar Maecenas

Monsieur et Madame Bertrand Ferrier • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter • Bozar Honorary Patrons • Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt

Bozar Patrons

Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Monsieur Thierry Boutemy • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Madame Paloma Castro Martinez de Tejada • Prince et Princesse de Chimay • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • Monsieur Nicolas De Coster et Madame Stéphanie Donnez • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Edouard Derom • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • Monsieur Amand-Benoit D'Hondt • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Claudine Duvivier • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Baron et Baronne Pierre Gurdjian • De heer en mevrouw Philippe en Martine Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Monsieur et Madame François Legein • Monsieur et Madame Charles-Henri Lehideux • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • Monsieur Bruno van Lierde • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • De heer en mevrouw Frank Monstrey (urbion) • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Lucia Recalde Langarica • Monsieur Bernard Respaut • De heer en mevrouw Guy en Martine Reyniers • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini et Monsieur Craig Finch • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • Monsieur Didier Staquet et Madame Lidia Zabinski • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • Monsieur Nikolaus Tacke et Madame Astrid Cuylits • De heer en mevrouw Coen Teulings • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Dr. Philippe Uytterhaegen • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • De heer Marc Vandecandelaere • De heer Alexander Vandenbergen •Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Golschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Madame Danuta Zedzian • Monsieur et Madame Jacques Zucker

Bozar Circle

Monsieur et Madame Paul De Groote • Mevrouw Greet Puttaert • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck

Bozar Young Circle

Monsieur Axel Böhlke et Madame Clara Huizink • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Laurent Coulie et Madame Cory Zhang • Monsieur Rodolphe Dulait • Madame Ana Fota • Monsieur et Madame Melhan-Gam • De heer Koen Muylle • De heer Sander Muylle • Madame Audrey Noble • Madame Valéria Onofrj • Dr. Bram Peeters • Monsieur Guillaume van Doorslaer et Madame Emily Defreyne