Nederlands Kamerkoor & Asko|Schönberg
22 Feb.'25
- 20:00
Henry Le Boeufzaal

Franz Liszt (1811-1886)
Via Crucis - Die 14 Stationen des Kreuzweges (1879)
pauze
Sofia Gubaidulina (°1931)
Jetzt immer Schnee (1993)
- Jij bent mijn stilte
- Geschriften: apofatisch
- Provincie van de levenden. Nu altijd sneeuw
- Geschriften: apofatisch
- Oh zeker, het vaderland
Duur: ca. 100 min.
Dit programma wordt mede mogelijk gemaakt door het Rijk, de Gemeente Utrecht, leden van de Nobelkring, Vrienden en andere donateurs, fondsen en sponsoren.
Decennia was hij een toonaangevend figuur in Nederland en daarbuiten. Kompas voor de nieuwste muziek. Temperamentvol uitvoerder, dirigent, pianist en onvermoeibaar pleitbezorger voor 'de' componist en 'de' muziek in de media. Het Nederlands Kamerkoor is voor Reinbert de Leeuw van grote betekenis geweest. Onmisbaar als partner om al zijn ambitieuze plannen voor elkaar te krijgen. Het blijkt alleen al uit de ontstaansgeschiedenis van het vandaag uitgevoerde Jetzt immer Schnee. De opdracht ging uit van zijn eigen Asko|Schönberg Ensemble, maar Sofia Goebaidoelina smeekte om een koor. Of neem het plan om alle vocale werken van Anton Webern uit te voeren.
De periode De Leeuw laat een ontzagwekkende productie zien. Een willekeurige greep uit stapels programmaboeken: Igor Stravinski’s liederen en koorwerken voor vrouwenstemmen, uitgevoerd in oktober 1989 in Maastricht, Utrecht, Groningen, Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. Tournees kregen beslag in iconische registraties op cd. Of neem de hoogst originele koorwerken van Leoš Janáček, opgenomen in de Maria Minorkerk te Utrecht. Of de opname van het hier live te beleven meesterwerk Jetzt immer Schnee (juli 1993, de Beurs van Berlage, Amsterdam).
Geniale muziek stopte volgens De Leeuw niet bij de grote namen van de klassieke componisten. Al hield het publiek nog zo intens van Vivaldi, Mozart, Tsjaikovski ... geweldige muziek, predikte hij, bloeide minstens zo uitbundig in onze eigen tijd. Een niet aflatende inzet en nieuwsgierigheid bracht hem in rechtstreeks contact met nog levende componisten. Ze waren hem enorm dankbaar. De muziekgeschiedenis werd herschreven. 'Pr Tr Tr Tr' of 'Riiiiiiiiiiiiii' zingen de mannen van het NKK in de 'liederen-opera' Aus Deutschland, van Mauricio Kagel. Kagel laat het vrouwenkoor daarin zingend en fluisterend visnetten knopen bij een vissershut. Bevrijd van de last van de traditie kon de Leeuw met hedendaagse componisten op zoek naar de ideale verklanking van hun volstrekt unieke ideeën.
Decennialang hebben de zangers van het Nederlands Kamerkoor met de musici van het Asko|Schönberg Ensemble zich voor die zoektocht ingezet. Dirigenten van nu plukken er de vruchten van en nemen de fakkel van hem over. Reinbert de Leeuw is niet meer, maar zijn nalatenschap zit tot in de haarvaten van de musici en zangers die zo geestdriftig met hem hebben samengewerkt!
Als iemand de extraverte artiest leek te zijn van klaviergebulder en pianistische verleidingskunst, dan was het wel Franz Liszt. Sofia Goebaidoelina lijkt in alles zijn tegenpool. “Zij zal nooit haar stem verheffen”, wist Reinbert de Leeuw. Toch raken de twee elkaar in dit concert. Welkom bij Goebaidoelina's ontmoeting met een fluisterzachte Liszt.
Een speerworp in de oneindige ruimte van de toekomst
Fans verzamelden zijn sigarenpeuken, stalen een pochet uit zijn jasje of knipten een lok haar van zijn hoofd. Hoe anders werd de late Liszt! “Ja, mijn lieve heilige Caroline”, bekende hij op 9 februari 1874 vanuit Hongarije aan vorstin Zu Sayn-Wittgenstein, “ik ben oprecht gelovig en religieus, en zal het blijven tot aan mijn laatste adem.” Steevast ging de late Liszt gekleed in soutane. Zo'n zwarte jas met knoopjes van hals tot voeten: de abt Liszt, met een lagere wijding van de katholieke kerk. Net over de zeventig was hij. “Mijn enige streven als musicus was en zal altijd zijn, mijn speer in de oneindige ruimte van de toekomst te slingeren”. Ruim veertig jaar voor Arnold Schönberg bracht Liszt de fundamenten van de vertrouwde toonsoorten aan het wankelen. Reinbert de Leeuw ontdekte het in zijn laatste pianowerken en in Via Crucis. Jarenlang heeft het Nederlands Kamerkoor zich met Reinbert gewijd aan deze muziek voor vierstemmig gemengd koor en piano. Alles wat er niet toe doet is in Via Crucis weggelaten, stelde De Leeuw vast, “minimaal, maar zeer indrukwekkend”.
De kruisweg
Biddend en zingend lopen mensen onder de bogen. Telkens staan ze stil bij een van de veertien afbeeldingen die stadia van de kruisweg verbeelden. Liszt liet zich inspireren door die christelijke traditie. Traag stappende pianonoten zoeken hun weg in Vexilla Regis. Er klinkt een suggestie van Gregoriaans gezang. Solostemmen geven het laatste couplet een persoonlijkere inslag. Dan luiden octaven de bassolo van Pilatus in. Het doodvonnis. Weifelende trillers, schuifelende noten symboliseren hoe Jezus aan zijn kruisweg begint. Verkondigt het mannenkoor zijn eerste val, vrouwenstemmen bezingen de tranen van Maria. Hoe Jezus haar tegenkomt hoor je in de vierde statie voor pianosolo. Zacht en lieflijk klinkt een hoge noot, bewust door Liszt uitgesteld tot net dat ene moment van ontmoeting. Een hoogtepunt, vond de Leeuw: “die wonderschone D!” Met ijzingwekkend prikkende akkoorden wordt Jezus aan het kruis genageld. “Mijn God, heeft u mij verlaten?” klaagt de bariton in het Aramees. Het is volbracht. Woorden uit de inleiding, O crux, ave, worden gespiegeld herhaald: “Ave crux”. En hoor! Precies daar wijkt de stappende tred van de kruisgang, voor verlossende triolen in de linkerhand van de pianist.
Nu eeuwig sneeuw
Jetzt immer Schnee was een opdracht van het Schönberg Ensemble, aan Sofia Goebaidoelina verleend namens het Holland Festival. Ze wilde er een koor bij. Het was haar specifieke wens. De uitgestelde première vond plaats in de Wang-zaal van de Beurs van Berlage, op 12 juni 1994, door Het Nederlands Kamerkoor en het Schönberg Ensemble, onder leiding van Reinbert de Leeuw.
Sofia Goebaidoelina is geboren in Tsjistopol. Haar vader was Tataar. Ze ontving haar conservatoriumopleiding in de hoofdstad van de Republiek van Tatarije, Kazan. En in Moskou. Eerste uitgaves van haar muziek verschenen pas nadat Gorbatsjov met zijn 'glasnost' in 1986 een periode van dooi had ingeluid. Begin jaren 1990 kreeg ze de kans de Sovjetunie te verruilen voor Duitsland. In de documentaire Toonzetters (VPRO 1994) onthult ze hoe een klankzuil voor haar geestesoog verrees. Haar grootste zorg? Dat ze het ideaalbeeld niet 'bederft', want in het compositieproces gaat “heel veel verloren”.
Geschriften: Apofatisch is de subtitel van deel 2 en 4. Het begrip 'Apofatisch', van het Griekse woord voor negatie of ontkenning, verklaart deels het vertrekpunt van Goebaidoelina. Ze benadert het Hogere via een omweg, vanuit de overtuiging dat het Goddelijke te groots is om er als mens grip op te krijgen. Ze verkiest mystificatie boven illustratie. Ook de gesproken en gezongen teksten van Gennadi Ajgi vermijden bewust elke letterlijke definitie of metafoor. Precies wat Goebaidoelina beoogt. Ze brengt bezwerende woorden tot klinken als 'sneeuw', 'ziel', 'licht', 'roos', 'smart' en 'winter'. Ze zijn van de dissidente dichter Ajgi, sinds haar studietijd een dierbare vriend. Nimmer uitgegeven in de Sovjetunie.
Goebaidoelina boetseert de klank in de ruimte. 24 solozangers, elk met een eigen partij, heeft ze per deel anders opgesteld. Kluitjes sopranen en alten staan rond het publiek in deel 1 en 3, een aantal instrumentalisten in deel 5. In deel 2 zwijgen de koorstemmen. Deel 4 opent met de recitant, waarna zangers en musici gezamenlijk vanaf het podium op de spreektekst van Ajgi reflecteren: “Als de nacht van de wereld zou aanbreken, groots en vreselijk, als de Verborgen Heer, dan moeten we dat verdragen... Maar in de duisternis van de aardse nacht, zijn menselijke moordenaars uitgezaaid, in de afschrikwekkend-gewone nacht.”
Tijdens een repetitie in de Beurs van Berlage zit Goebaidoelina met haar partituur aan een tafeltje. Ze draagt de bezwerende dichtregels van Gennadi Ajgi voor. Meer pauzes wil ze in de voordracht van recitant Leonid Vlasov. “U moet niet doen alsof u voor de zaal leest, maar voor uzelf. Het geheel moet een introverte indruk maken.” Het koor zingt vanaf het podium allerlei toespelingen, “Op de tragedie van de wereld en de sneeuw”. In het Russisch zingt ze het hem voor, “Het is zoals 't is, sneeuw”.
Huib Ramaer
Peter Dijkstra
chef-dirigent
Peter Dijkstra studeerde koordirectie, orkestdirectie en solozang aan de conservatoria van Den Haag, Köln en Stockholm. Na een lange periode als eerste gastdirigent werd Dijkstra in september 2015 chef-dirigent van het Nederlands Kamerkoor. Het Chor des Bayerischen Rundfunks benoemde hem in 2022 opnieuw tot artistiek leider, een functie die hij ook al bekleedde van 2005 tot 2016. Van 2007 tot 2018 was Dijkstra aangesteld als chef-dirigent van het Zweeds Radiokoor. Daarnaast is hij een graag geziene gast bij vele Europese koren van wereldfaam. Hij wordt alom gezien als een specialist op het gebied van vocale muziek en voelt zich thuis in zowel Middeleeuwse polyfonie als hedendaagse muziek. Hij heeft composities in première gebracht van componisten als Esa-Pekka Salonen, Lera Auerbach en Caroline Shaw.
Paolo Giacometti
piano
Paolo Giacometti is een Nederlands pianist en werd geboren in Milaan (1970). Hij verwierf bekendheid door zijn opnames met onder meer de cellist Pieter Wispelwey en opnames van de complete pianowerken van Rossini, waarvoor hij in 2001 een Edison ontving. Met zijn opnamen van Schumanns Humoreske, Fantasiestücke en Toccata won hij de prestigieuze onderscheiding BBC Music Magazine’s Benchmark and Performance of Outstanding Quality distinctions. Hij geeft les aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en op de Robert Schumann Hochschule te Düsseldorf. Giacometti treedt regelmatig op zowel solo als in kamermuziekensembles, waaronder het Hamlet Trio, samen met Candida Thompson (viool) en Xenia Jankovic (cello).
Nederlands Kamerkoor
koor
Het Nederlands Kamerkoor zingt al bijna 90 jaar repertoire van de vroege Middeleeuwen tot vandaag, en gaat daarbij regelmatig samenwerkingen aan met dansers, dichters, acteurs, filmmakers en wetenschappers. Met altijd verrassende programma’s verkent het koor de grenzen van samenzang. Ze zijn gevestigd in Utrecht en worden in binnen- en buitenland geprezen om hun veelzijdigheid en maatschappelijk relevante programmering. Educatie en participatie maken deel uit van hun missie. Net afgestudeerde zangers worden in het talentontwikkelingsprogramma NKK NXT opgeleid tot ensemblezangers van de toekomst en experimenteren met nieuwe vormen van koormuziek. Sinds 2015 is Peter Dijkstra chef-dirigent van het koor.
Asko|Schönberg
ensemble
Asko|Schönberg is hét grensverleggende ensemble voor nieuwe muziek. Het presenteert gedurfde concerten en voorstellingen met gecomponeerde muziek uit de 20ste en 21ste eeuw in uiteenlopende settingen, van concertpodia en buitenfestivals tot aan theaterzalen. Het ensemble ontwikkelt onderzoeksprojecten en educatieve activiteiten. De nadruk ligt op het stimuleren en creëren van nieuw werk door makers van nu. Dit alles met als doel om Nederlandse en internationale publiek te inspireren en nieuwe geluiden te laten ontdekken.
chef-dirigent
Peter Dijkstra
piano
Paolo Giacometti
Nederlands Kamerkoor
sopraan
Bobbie Blommesteijn**
Mónica Monteiro
Bethany Shepherd
Elisabeth Blom
Elma Dekker
Varvara Tishina (spreekstem Jetzt immer Schnee)
alt
Dorien Lievers**
Eline Welle*
Rosina Fabius
Melina Meschkat
Åsa Olsson
Franske van der Wiel
tenor
Emilio Aguilar
Stefan Berghammer
William Knight**
Alberto ter Doest
Edward Ross
Albert van Ommen
bas
Kees Jan de Koning*
Gilad Nezer**
Jasper Schweppe*
Florian Just
Hans Wijers
Jouke Wijmenga
*solo Via Crucis
** solo Jetzt immer Schnee
Asko|Schönberg:
viool
Joseph Puglia
Marijke van Kooten
altviool
Liesbeth Steffens
cello
Sebastiaan van Halsema
contrabas
Jordi Carrasco Hjelm
fluit
Ingrid Geerlings
Jana Machalett
hobo
Evert Weidner
klarinet
Anna voor de Wind
Vincent Martig
fagot
Evert van Noort
Remko Edelaar
trompet
Arthur Kerklaan
trombone
Koen Kaptijn
Sebastiaan Kemner
percussie
Joey Marijs
Jeroen Geevers
Franz Liszt, Via Crucis - Die 14 Stationen des Kreuzweges
Tekst: Venantius Fortunatus (ca. 536-610)
Vexilla regis prodeunt,
fulget crucis mysterium
qua vita mortem pertulit
et morte vitam protulit.
Impleti sunt, quae concinit
David fideli carmine
dicendo nationibus,
regnavit a ligno Deus.
Amen.
O crux, ave, spes unica,
hoc passionis tempore (mundi salus et gloria)
piis adauge gratiam,
reisque dele crimina.
Amen.
Koningsvaandels verschijnen,
het geheim van het kruis straalt,
zo gaat het leven over in de dood,
en brengt de dood het leven voort.
Vervuld is wat bezongen werd,
in Davids geloofwaardig lied,
dat alle volkeren verkondigde:
God heerst vanaf het kruis.
Amen.
Gegroet o kruis, enige hoop,
in deze tijd van lijden,
schenk genade aan de vromen,
en vergeef de zondaren hun schuld.
Amen.
1e statie: Jezus wordt ter dood veroordeeld
Tekst: Mattheus 27:24
Pilatus: Innocens ego sum a sanguine justi hujus.
Pilatus: Ik ben onschuldig aan de dood van deze man.
2e statie: Jezus draagt zijn kruis
Tekst: Venantius Fortunatus
Ave, ave crux!
Gegroet, o kruis!
3e statie: Jezus valt voor de eerste maal
Jesus cadit.
Stabat mater dolorosa
juxta crucem lacrymosa,
dum pendebat filius.
Jezus valt.
Daar stond de bedroefde moeder,
in tranen onder het kruis,
waaraan haar zoon te lijden hing.
4e statie: Jezus ontmoet zijn heilige moeder
Geen tekst
5e statie: Simon van Kyrene helpt Jezus het kruis te dragen
Geen tekst
6e statie: Sancta Veronica
Tekst: Paul Gerhardt (1607-1676)
O Haupt voll Blut und Wunden,
voll Schmerz und voller Hohn!
O Haupt, zum Spott gebunden
mit einer Dornenkron!
O Haupt, sonst schön gezieret
mit höchster Ehr und Zier,
jetzt aber höchst beschimpfet,
gegrüßet seist du mir!
O hoofd vol bloed en wonden,
vol leed en overspoeld met hoon,
o hoofd met spot omwonden,
met een doornenkroon.
O hoofd, ooit fraai getooid,
met de hoogste eer en pracht,
nu echter zo beschimpt,
ik groet u.
7e statie: Jezus valt ten tweede male
Jesus cadit.
Stabat mater dolorosa
juxta crucem lacrymosa,
dum pendebat filius.
Jezus valt.
Daar stond de bedroefde moeder,
in tranen onder het kruis,
waaraan haar zoon te lijden hing.
8e statie: De vrouwen van Jerusalem
Tekst: Lucas 23:28
Nolite flere super me,
sed super vos ipsas flete
et super filios vestros.
Huil niet om Mij.
Huil liever om jezelf
en je kinderen.
9e statie: Jezus valt ten derde maal
Jesus cadit.
Stabat mater dolorosa
juxta crucem lacrymosa,
dum pendebat filius.
Jezus valt.
Daar stond de bedroefde moeder,
in tranen onder het kruis,
waaraan haar zoon te lijden hing.
10e statie: Jezus wordt ontkleed
Geen tekst
11e statie: Jezus wordt aan het kruis geslagen
Crucifige, crucifige.
Kruisig hem. Kruisig hem.
12e statie: Jezus sterft aan het kruis
Tekst: Matteüs 27:46, Lukas 23:46, Johannes 19:30, Johan Rist
Eli Eli lamma Sabacthani?
In manus tuas commendo spiritum meum.
Consummatum est.
O Traurigkeit, o Herzeleid,
ist das nicht zu beklagen?
Gott des Vaters einigs Kind
wird ins Grab getragen.
O Traurigkeit, o Herzeleid.
Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?
In uw handen leg ik mijn geest.
Het is volbracht.
O droefheid, o hartenpijn,
is dit geen reden tot klagen?
God de Vaders enige kind
wordt naar het graf gedragen.
O droefheid, o hartenpijn.
13e statie: Jezus wordt van het kruis genomen
Geen tekst
14e statie: Jezus wordt in het graf gelegd
Tekst: Venantius Fortunatus
Ave crux, spes unica,
mundi salus et gloria
Auge piis justitiam.
Reisque dona veniam!
Amen.
Ave crux, ave crux!
Gegroet, o kruis, onze enige hoop
heil en glorie van de wereld,
schenk genade aan de vromen,
en vergeef de zondaren hun schuld.
Amen.
Gegroet, o kruis!
Vertaling: Rik de Best
Sofia Gubaidulina, Jetzt immer Schnee
Tekst: Gennadi Aigi
I. TY MOJA TISHINA (Jij bent mijn stilte)
o tebe govorju
a okrainnym zvjozdam prozrachnoj zimy: "o kak mozhno
byt' takoj tishinoju?.." -
eju - mozhet byt' - ja okruzhjon kak bezmolviem
polja s mertsaniem uchastlivo-jasnym
no ne ochistit'sja
dushe moej zyb'ju jejo i volnami neslyshnymi
kak projasnjaetsja son moj - kak budto davno -
bez menja - uzhe bodrstvujushchij
prisnivshejsja v etom godu beliznoju
takoj miloserdnoju - k miru... -
no kogda-to - vozmozhno - ubudet i tsel'nost'
tvoja i tvoja polnota nekoleblemaja
stol' prostaja i jasnaja kak blagodat'
hot' na kaplju slezy za menja
i kogda ja ischeznu - ty vyskazhesh gore
bez slov - tol'ko otbleskom gorja
a vzamen - slovno vzdoh - primesh chistuju dolju
i stojkuju meru
takoj pustoty chto i zhiznennoj budet i smertnoj
slovno tam gde ne mozhet byt' Duha
prebyvajet Jego uteshen'je... -
no - ljublju ya i znaju: dlja Boga netronutoj
sohranitsja tvoja tishina
Ik spreek over jou
tot de verste sterren van de doorschijnende winter:
‘Oh, hoe kan er zulke stilte zijn?…’
Zij omringt mij - misschien - als het zwijgen van een met
flikkerend medeleven oplichtend veld
maar er is geen loutering
voor mijn ziel in haar deining en geruisloze golven
mijn slaap klaart op - alsof hij al lang -
zonder mij - gewekt is
door het dit jaar in een droom verschenen wit
dat zo barmhartig is - voor de wereld…
maar eens - wellicht - verdwijnt je volmaaktheid
en je onwankelbare volheid
zo eenvoudig en glanzend als een zegen
laat slechts een enkele traan om mij
en als ik verdwijn - uit je je verdriet woordeloos –
slechts door de weerspiegeling van de pijn
en in plaats daarvan - als een zucht -
ontvang je een eerlijk deel en een vaste maat van deze leegte
die tegelijkertijd het leven en de dood is
daar waar de Geest niet zijn kan
verblijft Zijn troost… -
maar - ik heb lief en ik weet: voor God
zal je stilte ongerept blijven
II. Zapis': APOPHATIC (Geschriften: apofatisch)
Geen tekst
III. РROVINTSIJA ZHIVIH
TEPER' VSEGDA SNEGA (Provincie van de levenden - Nu altijd sneeuw)
N.B.
kak sneg Gospod' chto jest'
i jest' chto jest' snega
kogda dusha chto jest'
snega dusha i svet
a vse vot lish' o tom
chto te kak smert' chto jest'
chto kak oni i jest'
priznat' chto jest' i vot
sred' sveta t'ma i jest'
kogda opjat' snega
O-Bog-Opjat'-Snega
kak mozhet byt' chto jest'
a na poverku net
kak trupy jest' i net
o jest' Muljazh-Strana
voprosa net chto jest'
kogda Narod glagol
kotoryj znachit njet
a chto takoje jest'
pri chjom tut eto jest'
i Lik takoj Muljazh
chto budto tol'ko jest'
strana chto T'ma-i-Lik
Epoha-trup-takoj
a jest' odno chto jest'
kogda ih srazu njet
— o Bog opjat' snega! —
ih net kak jest' odno
lish' Mertvizna-Strana
jest' tak chto jest' i njet
i tol'ko etim jest'
no jest' chto tol'ko jest'
jest' vihr' kak chudom vmig
net Mertvosti-Strany
o Bog opjat' snega
dusha snega i svet
o Bog opjat' snega
a bud' chto jest' ih net
snega moj drug snega
dusha i svet i sneg
o Bog opjat' snega
i jest' chto sneg chto jest'
Als sneeuw is de Heer
en wat is, is eveneens sneeuw
als de ziel bestaat
De ziel is sneeuw en licht
maar men denkt altijd
dat zij gelijk aan de dood zijn
die is wat zij ook zijn
en dat hier in het licht
ook duisternis is
als er weer sneeuw is
Oh, God-Weer-Sneeuw
Hoe kan dat wat er is er zijn?
En bij nader inzien ook weer niet
alsof daar lijken zijn en niet zijn
Oh, het is een afdruk
van het land
men vraagt niet wat het is
als het Volk het woord is
maar ook dat er iets is
het Heilige Gelaat
is zelf zo'n afdruk
alsof het land er slechts is
als Duisternis en Gelaat
Tijd - Dood lichaam
toch is er een enkel iets dat is
als er plotseling niets meer is
oh, God, alweer sneeuw!-
alles is verdwenen, wat rest is Levenloos Land
Opdat men beseft dat zij zijn
Het is, zoals het is en het is niet
en slechts daarom is het
maar het is slechts wat het is
een wervelwind steekt op en door een plotseling wonder
is er geen Kadaver Vaderland meer
Oh, God, weer sneeuw
ziel, sneeuw en licht
Oh, God, weer sneeuw
En laat ze er dan niet zijn dat betekent dat er niets is
de sneeuw, mijn vriend de sneeuw,
de ziel, het licht en de sneeuw wat is dat hier en dat zijn
Oh God, weer sneeuw
en wat is, is sneeuw
IV. zapis': APOPHATIC (Geschriften: apofatisch)
K.B.
a byla by noch' etogo mira
ogromna strashna kak Gospod'-ne-Otkrytyj
takuju by nado vyderzhivat'
no lyudi-ubijtsy
vkrapleny v t'mu etoj nochi zemnoj:
strashno-prostaja
moskovskaja strashnaja noch'
En als er een nacht van deze wereld zou zijn
geweldig en huiveringwekkend als de Niet-Geopenbaarde-Heer
dan zou men die moeten verdragen
maar de moordenaars
zijn uitgezaaid in de duisternis van deze aardse nacht
huiveringwekkend-eenvoudig
is de huiveringwekkende nacht van Moskou
V. OH DA: RODINA (Oh zeker, het vaderland)
byla kak luzhajka strana
mir - kak luzhajka
tam byli berjozy-tsvety
i serdtse-ditja
a kak te berjozy-tsvety vetrom etogo mira sduvalis'
i rozy-snega
okruzhali kak angelov-nishchenok vzdoh
sel'skih bezmolvnyh!... - i s ih Sveto-Zhalost'ju
vmeste
svetili
(zdes' - mesto molchanju
takomu zhe dolgomu
kak ih beskonechnaja zhizn')
my nazyvalis' - Sijanija etogo mnogie
kazhdyj skrepljaja
svechen'je zhivoje
vtorichno v stradan’ji
(ta zhe i zdes' tishina)
i slushali-byli : chto chistota skazhet slovom
yedinym?
ne preryvajas'
luchilos':
mir- chistota
Als een weide was het land
als een weide,
ook de wereld
en een kinderhart
maar hoe waaiden de berkenbloesem we- in de wind van deze wereld
en sneeuwrozen
omringden met een zucht van bedel-engelen
het zwijgzame volk van het land...
en samen met hun Licht-Barmhartigheid
straalden zij
(hier is een plaats voor de stilte
die net zo lang duurt
als hun eindeloze leven)
Velen van ons noemden zich bij deze naam: Wit stralende licht'
er waren berkenbloesem
ieder versterktehet levende licht
nog een maal in het lijden
(dezelfde stilte ook hier)
en we leefden en luisterden: hoe zou de zuiverheid
zich uitdrukken in een enkel woord?
ononderbroken
straalt het
zuiverheid-wereld
Bozar Maecenas
Monsieur et Madame Bertrand Ferrier • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter • Bozar Honorary Patrons • Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt
Bozar Patrons
Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Monsieur Thierry Boutemy • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Madame Paloma Castro Martinez de Tejada • Prince et Princesse de Chimay • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • Monsieur Nicolas De Coster et Madame Stéphanie Donnez • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Edouard Derom • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • Monsieur Amand-Benoit D'Hondt • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Claudine Duvivier • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Baron et Baronne Pierre Gurdjian • De heer en mevrouw Philippe en Martine Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Monsieur et Madame François Legein • Monsieur et Madame Charles-Henri Lehideux • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • Monsieur Bruno van Lierde • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • De heer en mevrouw Frank Monstrey (urbion) • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Lucia Recalde Langarica • Monsieur Bernard Respaut • De heer en mevrouw Guy en Martine Reyniers • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini et Monsieur Craig Finch • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • Monsieur Didier Staquet et Madame Lidia Zabinski • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • Monsieur Nikolaus Tacke et Madame Astrid Cuylits • De heer en mevrouw Coen Teulings • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Dr. Philippe Uytterhaegen • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • De heer Marc Vandecandelaere • De heer Alexander Vandenbergen •Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Golschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Madame Danuta Zedzian • Monsieur et Madame Jacques Zucker
Bozar Circle
Monsieur et Madame Paul De Groote • Mevrouw Greet Puttaert • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck
Bozar Young Circle
Monsieur Axel Böhlke et Madame Clara Huizink • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Laurent Coulie et Madame Cory Zhang • Monsieur Rodolphe Dulait • Madame Ana Fota • Monsieur et Madame Melhan-Gam • De heer Koen Muylle • De heer Sander Muylle • Madame Audrey Noble • Madame Valéria Onofrj • Dr. Bram Peeters • Monsieur Guillaume van Doorslaer et Madame Emily Defreyne