Scottish Chamber Orchestra, Emelyanychev & Currie

Ludwig van Beethoven (1770-1827) 
Die Geschöpfe des Prometheus, op. 43 (1801) 

• Overture
• Introduction "La Tempesta"
• No.9 Nr.9 Adagio - Allegro molto
• No. 10 Nr.10 Pastorale - Allegro
• No. 16 Nr.16 Finale: Allegretto - Allegro molto 

James MacMillan (°1959) 
Concerto voor percussie "Veni, Veni, Emmanuel" (1992) 

Pauze 

Ludwig van Beethoven 
Symfonie nr. 7, op. 92 (1811-12) 

• Poco sostenuto – Vivace
• Allegretto
• Presto
• Allegro con brio 

Duur: 120 min. 

Spelen met vuur 

In 1801, na de compositie van zijn Eerste symfonie, kreeg Ludwig van Beethoven een opdracht voor een ballet: Die Geschöpfe des Prometheus (De creaties van Prometheus). Het verhaal was gebaseerd op de mythe uit de Griekse Oudheid, aangepast aan de rationele en humanistische geest die Europa overrompelde sinds de Franse Revolutie. Voor Beethoven, die zijn bekendheid op symfonisch vlak enkel aan zijn twee concerti en één symfonie te danken had, was de opdracht voor een ballet een nieuwe kans om indruk te maken op het publiek. Die kans werd realiteit: het werk werd in twee jaar tijd meer dan twintig keren uitgevoerd. Het libretto is verloren geraakt, en alleen een reconstructie op basis van documenten uit de tijd laat ons toe om het verhaal te begrijpen. De balletmuziek bestaat uit een ouverture, een inleiding (bijgenaamd De Storm of La Tempesta) en zestien delen, waarvan vanavond enkel het 9de, 10de en 16de deel gespeeld worden.  

De ouverture, die geen dramatisch of thematisch verband heeft met de rest van het ballet, ligt in de lijn van Mozart en Haydn en is dus in de klassieke stijl geschreven; de ene Beethoven-specialist beschouwt het als uitstekend, de andere als conventioneel. Een traag thema in de hobo’s, hoorns en violen brengt de eigenlijke expositie aan, waarvan het hoofdthema een soort van perpetuum mobile in achtste noten is. Een tweede thema, dat tederder en rustiger is, zorgt voor het nodige contrast. In de introductie probeert Zeus met een storm te verhinderen dat Prometheus het vuur aan de mensen geeft. Het zestiende en laatste deel is een feest tussen Goden en mensen. Prometheus is er immers in geslaagd het vuur door te geven en de mensheid te onderwijzen om verstandig ermee om te gaan. Van massale bosbranden toen nog geen sprake. (1) 

Percussie die zingt 

Van 1801 maakt het programma plots een sprong naar 1992 met het percussieconcerto Veni, Veni, Emmanuel van de Schotse componist James MacMillan. Volgens hem kan je het werk op twee manieren interpreteren: “Enerzijds is het een puur abstract werk waarin al het muzikale materiaal is ontleend aan 15e-eeuwse Franse adventgezangen. Anderzijds is het een muzikale verkenning van de theologie achter de adventboodschap.” Veel van de muziek is snel en, hoewel in één beweging, kan het worden onderverdeeld in een vijfdelige boog. In een fanfare-achtige ouverture presenteert de solist alle instrumenten die hij in het werk zal gebruiken: gestemde en ongestemde percussie, metaal, hout en huid. Uiteindelijk komt de muziek tot rust in een langzaam middendeel (3de), met de marimba op de voorgrond terwijl het orkest een rustig gebed mompelt. Met een gigantisch crescendo gaan we naar het vierde deel waarin de vibrafoon een virtuoze solo krijgt. De climax van het werk presenteert het gregoriaans als een koraal, gevolgd door de openingsfanfares, die een achtergrond vormen voor een energieke drumcadens. In de slotcoda worden de alomtegenwoordige hartslagen nadrukkelijk op drums en pauken uitgeslagen, terwijl de muziek een onverwachte conclusie bereikt. 

Ritme boven melodie 

Met de première van de Vijfde én Zesde symfonie (Pastorale) op 22 december 1808, komt er voor Beethoven tijdelijk een einde aan de productie van symfonieën. Van 1800 tot 1808, heeft hij het meest prestigieuze genre van die tijd een nieuw elan gegeven. Terwijl zijn eerste twee symfonieën nog sterk bij de klassieke werken van Mozart en Haydn aanleunen, boort Beethoven in zijn Derde symfonie (Eroica) geheel nieuwe bronnen aan: de symfonie wordt een ‘symfonisch drama’, vol hevige conflicten en ontladingen. Het is alsof Beethoven zijn gevoelsleven blootlegt. Bovendien krijg je bij het beluisteren van deze werken sterk de indruk dat er nog iets achter de noten schuilgaat, dat er eventueel zelfs een verborgen ‘programma’ aanwezig zou kunnen zijn, dat in tonen omgezet wordt.  

Pas in 1811 begon Beethoven aan zijn nieuwe Zevende symfonie. Het ontbreken van iedere niet-muzikale aanduiding laat deze symfonie terug aansluiten bij het klassieke ideaal van de ‘abstracte symfonie’, net zoals het respecteren van de klassieke vierdeligheid. De Zevende is een indrukwekkend voorbeeld van de emotionele mogelijkheden van volkomen abstracte muziek: van de kracht van naakte tonen, zonder tekst of verklaring, om te ontroeren of om te overweldigen. Het ritme speelt een opvallende rol doorheen heel de symfonie: in sommige passages (zoals in de overgang van de langzame inleiding naar het eerste deel) wordt het ritme en niet de melodie, het belangrijkste muzikale bestanddeel. De melodische ontplooiing valt op die plaatsen soms zelfs geheel weg, zodat slechts één en dezelfde toon voortdurend herhaald wordt, en alle aandacht naar het ritme kan gaan. Zo wordt het tweede deel gedomineerd door het ritme lang-kort-kort-lang-lang, terwijl het obsessieve ritme van het scherzo fel contrasteert met de ritmische immobiliteit van het trio, dat het scherzo tweemaal onderbreekt. Het meest opzwepend is echter de finale, waarin Beethoven een geheel nieuwe soort van muzikale energie weet te ontketenen, dankzij de quasi eindeloze herhaling van eenzelfde ritmisch (en melodisch) patroon. 

Het succes van Beethovens Zevende symfonie was niet fenomenaal, maar althans één tijdgenoot zag de mogelijkheden van Beethovens vernieuwingen in: Franz Schubert. Diens Negende symfonie, waarin het ritme en de ritmische herhalingspatronen zo’n belangrijke rol spelen, zou zonder Beethovens Zevende ondenkbaar geweest zijn. (2) 

Naar archiefteksten van Benoît Jacquemin (1) en Diederik Verstraete (2). 

eerste viool 
Stephanie Gonley 
Afonso Fesch 
Kyra Humphries 
Aisling O’Dea 
Amira Bedrush-McDonald 
Esther Kim 
Lyrit Milgram 
Kirsty Main 

tweede viool 
Marcus Barcham Stevens 
Ilhem ben Khalfa 
Tom Hankey 
Elvira van Groningen 
Catherine James 
Abigail Young 
Jess Hall 
Serena Whitmarsh 

altviool 
Max Mandel 
Francesca Gilbert 
Katie Heller 
Steve King 
Rebecca Wexler 
Kathryn Jourdan 

cello 
Philip Higham 
Su-a Lee 
Donald Gillan 
Eric de Wit 
Niamh Molloy 

contrabas 
Edward Merritt 
Jamie Kenny 
Ben Havinden-Williams 

fluit 
André Cebrián 
Marta Gómez 
Adam Richardson 

piccolo 
Marta Gómez 
Adam Richardson 

hobo 
Tom Blomfield 
Katherine Bryer 

Engelse hoorn 
Katherine Bryer 

klarinet 
Maximiliano Martín 
William Stafford   

basklarinet 
William Stafford 

fagot 
Cerys Ambrose-Evans 
Alison Green 
Gillian Horn 

contrafagot 
Alison Green 

hoorn 
Kenneth Henderson 
Jamie Shield 
Gavin Edwards 

trompet 
Peter Franks 
Shaun Harrold 
Simon Bird 

trombone 
Duncan Wilson 
Nigel Cox 
Alan Adams 

pauken 
Stefan Beckett 

percussie 
Colin Hyson 

Bozar Maecenas

Patrick Derom Gallery • Monsieur et Madame Bertrand Ferrier • Baron en Barones Marnix Galle-Sioen • Baron Xavier Hufkens • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter

Bozar Honorary Patrons

Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt

Bozar Patrons

Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Monsieur Thierry Boutemy • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • Prince et Princesse de Chimay • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Madame Louise Descamps • Madame Hélène Deslauriers • Monsieur Amand-Benoit D'Hondt • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Claudine Duvivier • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Baron et Baronne Pierre Gurdjian • De heer en mevrouw Philippe Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Monsieur et Madame François Legein • Monsieur et Madame Charles-Henri Lehideux • Monsieur et Madame le Hodey • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • Monsieur Bruno van Lierde • Madame Florence Lippens • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Denise Louterman • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • De heer en mevrouw Frank Monstrey (urbion) • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Dr. Bram Peeters et Monsieur Lucas Van Molle • Madame Christine Perpette • Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Comte et Comtesse Antoine de Pracomtal • Monsieur Bernard Respaut • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini et Monsieur Craig Finch • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • Monsieur Didier Staquet et Madame Lidia Zabinski • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • Monsieur Nikolaus Tacke et Madame Astrid Cuylits • De heer en mevrouw Coen Teulings • Monsieur et Madame Philippe Tournay • De heer en mevrouw Koen en Anouk Van Balen-Stulens • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • De heer Marc Vandecandelaere • De heer Alexander Vandenbergen • Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • Monsieur Michel Van Huffel • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Goldschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Madame Danuta Zedzian • Monsieur et Madame Jacques Zucker

Bozar Circle

Monsieur et Madame Paul De Groote • Mevrouw Greet Puttaert • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck

Bozar Young Circle

Monsieur Axel Böhlke et Madame Clara Huizink • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Rodolphe Dulait • Madame Ana Fota • De heer Koen Muyle • De heer Sander Muyle • Madame Audrey Noble • Madame Valeria Onofrj • Sir Gabriel Smit Pergolizzi • Monsieur Guillaume van Doorslaer et Madame Emily Defreyne  

En onze Leden die anoniem wensen te blijven