Het is goed om referentiepunten te hebben. Die worden ook vanuit de politiek en het onderwijs gestimuleerd. Zo laten diverse landen en regio’s een canon opstellen (canon is Grieks voor ‘richtsnoer’ of ‘meetlat’). Een canon brengt gedenkwaardige personen, kunstwerken, uitvindingen,  gebeurtenissen en ontwikkelingen in herinnering die relevant blijven voor de huidige samenleving. Zulk een richtsnoer geeft een gevoel van continuïteit en samenhang, van ergens bij te horen. In onze geglobaliseerde wereld is er niet één canon, niet één grote stroom – per stad, streek, land, taal, werelddeel – er zijn diverse stromingen die zich vertakken. De stroming waarin je als kunstenaar (componist, muzikant, …)  of als kunstliefhebber baadt, mengt en vernieuwt zich voortdurend. Je schrijft je mee in de stroom in, boort nieuwe bronnen aan en zoekt je een eigen bedding met verwante zielen. Al watertrappelend, zwemmend of op kruissnelheid varend draag je bij aan de stroming. Je zorgt mee voor deining en maakt – achteraf gezien – deel uit van de geschiedenis.

Bij Bozar komen voortdurend diverse stromingen samen. Vaak kruisen en beïnvloeden ze elkaar. Het heeft iets van een estafette. In de laatste zaal van de John Baldessari-tentoonstelling neemt de Amerikaanse conceptuele kunstenaar met pop art roots, kind van Europese migranten, het stokje over van zijn Spaanse voorganger Francisco Goya. Net als Goya in zijn reeks etsen Caprichos en Los Desastres de la Guerra laat Baldessari beeld en woord botsen. In Luz y sombra. Goya en het Spaans realisme krijg je Goya’s etsen te zien. Als afsluiter kan je een video-installatie bekijken van Albert Serra, een spin-off van zijn documentaire Tardes de soledad.  Betreden op eigen risico. Serra laat het geweld en het macho-gedrag van stierenvechten ongefilterd op de kijkers los. 

Mede door de manier waarop Goya  werd ingezet bij de canonisering van de Spaanse identiteit ging de strijdlustige stier model staan voor zoiets als de Spaanse volksaard. Het majismo uit de tijd van Goya – met de traditionele klederdracht en houdingen van majos en majas – zit diep ingebakken in de flamenco. Eind achttiende, begin negentiende eeuw was het de manier om de eigen Spaanse identiteit te vrijwaren tegen de Franse Revolutie en Franse bezetting. Maar hoe zit het vandaag met de bronnen, de stroming en eigentijdse herinterpretaties in de flamenco-stroom? Dat laat curator Pedro G. Romero ons vijf voelen tijdens het festival Flamenco antes y después del flamenco.