Op dit eigenste moment herinneren de wereldgebeurtenissen ons aan de haat, aan het onvermogen om met elkaar in gesprek te gaan, aan het extreme geweld ... Dat is, kortom, net het tegenovergestelde van waar het in A little bit of the moon om lijkt te draaien: vriendschap en delen.
De conflicten die in Gaza en Libanon zijn losgebarsten na de Hamas-aanval op Israël op 7 oktober 2023, vormden het uitgangspunt van het werk. Dat was een erg pessimistische benadering. Heeft vriendschap nog iets te betekenen in het licht van al die rampspoed om ons heen? Op dit eigenste moment (n.v.d.r. 19 juni 2025) duurt diezelfde ramp nog altijd voort en moet nu ook Iran het ontgelden. Dus ja, we hebben vooral gefocust op het begrip ‘vriendschap’: hoe kunnen twee mensen die zich elk van hun eigen medium bedienen, elkaar ontmoeten zonder dat de ene artistieke discipline de andere domineert? We gingen op zoek naar het antwoord via onze raakvlakken, zoals muziek, poëzie ook, en filosofische overpeinzingen. En toen kwam Anne Teresa aanzetten met het concept ellips. Dat was het voornaamste uitgangspunt van ons onderzoek.
Als je het stuk vandaag bekijkt, hoe is het concept van de ellips dan blijven hangen? Wat uit dit stuk naar voren komt is een gesprek, een gevoelig delen van jullie praktijken om elkaar beter te kunnen begrijpen, alsof jullie samen aan het weven zijn. Welke rol speelt het idee van de ellips daarbij?
Een ellips heeft niet één, maar twee brandpunten. Die verhouding is erg belangrijk: twee mensen die samenwerken. Zo kom je bij het cijfer 2. Twee is uitgegroeid tot een sleutelelement. Het is niet één, en het is niet drie. Drie is veel, één is uniek, en daar gaat veel symboliek in schuil. In het Arabisch, bijvoorbeeld, houdt twee het begrip koppel in. Je hebt dus één, en dan twee, en alles daarboven is veel. Het cijfer twee biedt de mogelijkheid om terug te keren naar één, of te bewegen in de richting van de velen.
Het is dus een soort brug, of een plek die heen en weer gaat …
Precies, het is als een deur naar de velen. Twee zit, met andere woorden, tussen het ego en de gemeenschap, de familie, de wijk, in. Ik vind het interessant om te zien hoe dit cijfer je de mogelijkheid biedt je bijzonderheid te bewaren, niet op te gaan in de velen dus, en tegelijkertijd samen te werken met de velen. We willen niet terugkeren naar de één: God is één, de dictator is één.
Maar wat die ellips betreft, die heeft twee brandpunten die samenwerken. Ze kunnen dicht bij elkaar liggen, maar ze worden nooit één of drie. De som van de twee afstanden tot de brandpunten, voor alle punten op de rand van elke curve, blijft altijd gelijk. Er is een evenwicht. Het draait, kortom, om samenwerking. Dat concept heeft ons bij de maan gebracht.
Dat constante evenwicht dat vervat zit in het concept van de ellips weerspiegelt zich in de principes van het delen van jullie respectieve praktijken en in jullie nieuwsgierigheid naar elkaars werk.
Een van de basisdefinities van vriendschap luidt ‘wederzijdse steun’. Tegelijkertijd stelden we alles ter discussie en hadden we het aldoor over complexe dingen. We legden allebei dingen op tafel, en dan werden die iets anders, en soms versmolten ze ook met elkaar. Ook nu weer is het concept van de ellips dus aanwezig, is het een stukje van de maan! Maar over de maan gesproken … Die laat altijd maar haar ene helft aan de aarde zien. Op aarde zie je nooit haar andere helft. Net zo zie je ook nooit de andere helft van de dingen, van de mensen. Tenzij je op een andere manier gaat kijken, tenzij je manieren vindt om het onzichtbare toch te zien. Je kunt het wat vergelijken met een term uit de film: een tegenshot is een manier om het onzichtbare bevattelijk te maken via het zichtbare.
Een van de dingen die op tafel werden gelegd, en dat een belangrijke rol speelt in A little bit of the moon, was Violin Phase, een solo die Anne Teresa De Keersmaeker in 1982 voor het eerst heeft uitgevoerd en die nog altijd deel uitmaakt van haar levend repertoire.
Het was het eerste werk van Anne Teresa dat ik heb gezien. Ik was helemaal overweldigd door hoe zij omgaat met dans, ritme en beweging. Het is absoluut een inspiratiebron geweest voor ons concept van de ellips: een verschillende dynamiek, nu eens asynchroon en dan weer in een perfecte samenwerking.
De muziek heeft uiteraard altijd een belangrijke rol gespeeld in het werk van Anne Teresa. Dat geldt ook voor jouw werk. Hoe heb je dat muzikale discours in A little bit of the moon vormgegeven?
De muziek heeft van meet af aan centraal gestaan in onze relatie. Eerst had die niks met het stuk te maken en lieten we elkaar van alles horen, van klassiek tot pop. Naarmate het stuk meer vorm kreeg, gingen we op zoek naar liedjes over de maan: In the Evening By the Moonlight van Nina Simone, Le Soleil et la Lune van Charles Trenet …
Jullie spelen ook allebei muziek in het stuk, maar geen van beiden is professioneel muzikant. Dat laat momenten van breekbaarheid ontstaan waarin jullie een soort kwetsbaarheid delen. Intieme momenten, zeg maar, die jullie ons wilden laten zien. Alsof het tentoonspreiden van die kwetsbaarheid een manier is om de andere kant van onszelf te laten zien, een kant die niet zozeer performatief – productief gezien – als wel gevoelig is. Alsof je de complexiteit van het zijn wou laten zien, die andere kleine beetjes van onszelf. En het stuurt de erg binaire verhouding van onze samenleving met de wereld en het denken in de war.
Absoluut. In die zin laten we de kwetsbaarheid van de mens zien. We leven in een erg dichotomische wereld. Net zoals in de oorlogen waarvan we momenteel getuige zijn, worden we altijd geacht partij te kiezen. We moeten altijd één standpunt innemen. Dat grijpt terug naar de principes van de ellips en het cijfer twee: het heeft niks te maken met binariteit, want er is niet enkel liefde en niet enkel haat. De eenheden spelen altijd samen. Ze houden er een dialectische verhouding op na. Dat is de rol van het cijfer twee: eenheden zijn, overdrachtelijk gesproken, getrouwd. Ze hebben elkaar nodig, ze houden meer in dan enkel binariteit.
We hebben het al gehad over echte gebeurtenissen, maar we hebben het ook over een benadering die gebaseerd is op gevoelens en emoties. Van je werk wordt vaak gezegd dat de werkelijkheid en de fictie met elkaar verbonden worden. Houdt die tegenstelling voor jou nog steek, meer bepaald in dit stuk?
Beide zijn met elkaar verweven. Het gaat om die twee dingen, maar dat wordt niet benadrukt. Ik denk dat alles in dat opzicht duidelijk wordt overgebracht. Er is niks wat het publiek aan het twijfelen kan brengen. Het thema is erg eenvoudig: dit soort relatie, die vriendschap, is duidelijk voor het publiek. Het gaat niet over ingewikkelde politieke of filosofische vraagstukken. Het gaat in de eerste plaats over deze ontmoeting, over twee mensen uit een verschillende regio die zich elk van hun eigen medium bedienen.
Maar die nog altijd in dialoog kunnen treden …
De fictie en de werkelijkheid maakten niet echt deel uit van onze gesprekken. Of ze zitten in elk geval in een verschillende laag. Misschien omdat er niet zo veel tekst in het stuk zit, en als die er al is, gaat het over verhalen. Bewegingen geven je veel meer vrijheid dan woorden, omdat ze abstracter zijn. Ze zoeken het abstracte op, waardoor de toeschouwers hun verbeelding kunnen laten spreken op basis van de input die ze krijgen.
Maar die nog altijd in dialoog kunnen treden …
De fictie en de werkelijkheid maakten niet echt deel uit van onze gesprekken. Of ze zitten in elk geval in een verschillende laag. Misschien omdat er niet zo veel tekst in het stuk zit, en als die er al is, gaat het over verhalen. Bewegingen geven je veel meer vrijheid dan woorden, omdat ze abstracter zijn. Ze zoeken het abstracte op, waardoor de toeschouwers hun verbeelding kunnen laten spreken op basis van de input die ze krijgen.
