Lea Desandre & Jupiter Ensemble

Georg Friedrich Händel (1685-1759) 
Theodora, HWV 68 (1750) 

Duur: 200’ 

Tijdens dit concert is er surtitrage voorzien. 

Ensemble Jupiter wordt ondersteund door La Fondation Orange, Cartier, Le Centre National de la Musique (CNM), L’ADAMI en Spedidam. Jupiter bedankt ook al zijn individuele donateurs. Het ensemble is in residentie bij de Fondation Singer-Polignac en lid van Févis en Scènes Ensemble. 

Met de genereuze steun van Aline Foriel Destezet. 

De Frans-Italiaanse mezzosopraan Lea Desandre dartelt met flair tussen opera en liefdesliederen, en verlaat daarbij meer dan eens haar passie voor barokmuziek. Ze is steevast te vinden naast het ensemble Jupiter van haar partner Thomas Dunford. Bij Bozar krijgt haar veelzijdigheid voldoende speelruimte met vier concerten: 

• 20 sept.’25 Purcell & Dowland met Jupiter
• 15 okt.’25 Händel. Theodora met Jupiter
• 13 mei’25 Opera Gala met BNO en Montague Rendall
• 13 juni’25 Chasing Rainbows met Jupiter 

Lea Desandre, Sängerin des Jahres bij Opus Klassik 2022 en winnares van de Prix de la Critique 2024, is een van de meest inspirerende talenten van haar generatie. Haar toneelspel en muzikaliteit openden de deuren naar prestigieuze internationale podia, waaronder Opéra national de Paris, Salzburg Festival, Festival van Aix-en-Provence en Sydney Opera House. Tot de hoogtepunten van de afgelopen jaren behoren haar vertolkingen van de rollen van Rosina in Il Barbiere di Siviglia (Rossini), Dido in Dido and Aeneas (Purcell) en Urbain in Les Huguenots (Meyerbeer). Haar liefde voor kamermuziek en de diversiteit van haar projecten maken van haar een veelgevraagde solist voor concerttournees over de hele wereld. Ze zong reeds onder leiding van Gustavo Dudamel, Sir John Eliot Gardiner, William Christie en vele anderen. Desandre volgde een zangopleiding in Venetië bij Sara Mingardo. In 2015 trad ze toe tot Le Jardin des Voix van William Christie en in 2016 tot de Académie du Festival d'Aix-en-Provence. Naast haar zangopleiding heeft Lea Desandre 12 jaar lang klassiek gedanst.  

Wil je meer weten over Lea Desandre? Lees hier het interview met haar.

Een subliem product van een Indian Summer 

Theodora is een van Georg Friedrich Händels laatste en meest diepzinnige oratoria. Händel componeerde het avondvullende werk naar goede gewoonte in een bijzonder korte periode: na een maand componeren was de partituur op 31 juli 1749 klaar. Op 64-jarige leeftijd toonde Händels creativiteit blijkbaar nog geen spoor van achteruitgang, meer zelfs: de emotionele diepgang van Theodora, de ontroerende karaktertekening in Susanna (1748), de onovertroffen grootsheid van Solomon (1748) en de schrijnende tragiek van Jephta (1752) tonen aan dat Händel op een voor de 18e eeuw hoge leeftijd een onvervalste creatieve Indian Summer beleefde. 

Ontstaansgeschiedenis 

Op 16 maart 1750 gaat Theodora in première in Covent Garden, maar het werk slaat hoegenaamd niet aan; na drie bijzonder slecht bijgewoonde voorstellingen geeft Händel het op. De verklaring hiervoor is eenvoudig: in de populaire oratoria zoals Judas Maccabeus of Samson ligt het accent op het grote, weidse gebaar; Händel tekent in deze werken met een vrij ruw penseel diverse taferelen uit de Joodse geschiedenis. Vooral de koren waren erg populair: het Engelse publiek, in een overwinningsroes na het neerslaan van de Schotse opstand in 1745, identificeerde zich blijkbaar graag met het krijgszuchtige joodse volk uit het Oude Testament. Met Theodora sloeg Händel echter een heel andere weg in: het onderwerp komt niet meer uit het Oude Testament, maar uit de geschiedenis van de vroege christenen. In de plaats van grootse overwinningsscènes staan introverte koren, waarin de vervolgde christenen om Gods genade smeken.  

Synopsis 

Theodora vertelt het verhaal van een christelijke martelares die tijdens de christenvervolgingen onder keizer Diocletianus omkwam in Antiochië, omstreeks 304 na Christus. De martelares is beter bekend onder de naam Dorothea, en mag zeker niet verward worden met de Byzantijnse keizerin Theodora uit de 6e eeuw. De librettist, Thomas Morell, gebruikte een historische en sterk moraliserende novelle als bron.  

Het eerste bedrijf opent met de introductie van de Romeinen en hun leider Valens. Die proclameert in het eerste recitatief het decreet dat het drama in gang zet: de verjaardag van keizer Diocletianus dient gevierd te worden met passende offers aan de Romeinse oppergod Jupiter; wie weigert hieraan deel te nemen, zal hiervoor met zijn leven boeten. In de aria Go my faithful Soldier, Go wordt het karakter van Valens met één pennentrek getekend: een Romeins bevelhebber die zijn eigen persoon volledig wegcijfert ten voordele van het publiek belang, orde en recht. Het koor For ever thus stands fix'd the Doom brengt een ander aspect van de Romeinen aan het licht: hun hedonistisch karakter als probleemloze levensgenieters. Niet voor de laatste maal in dit oratorium schrijft Händel hier muziek die niet in overeenstemming is met de tekst. Een rustieke dans is nu niet meteen wat men zou verwachten bij de sadistische tekst. In de tweede scène maken we kennis met de twee andere Romeinse hoofdfiguren: de tot het christendom bekeerde Didymus en zijn vriend Septimius.  

Theodora's karakter wordt onmiddellijk getekend in de schitterende aria Fond, flatt'ring World: nog voor ze iets over het voor haar noodlottige nieuwe decreet heeft gehoord, blijkt ze al bereid afscheid te nemen van de "inhoudsloze schatten" van deze wereld. In tegenstelling tot de hyperrechtlijnige martelares van Morell, opteert Händel voor iemand van vlees en bloed, die ook twijfels en angst voor de dood kent. Ook het meelevende karakter van haar vriendin Irene wordt meteen duidelijk in haar eerste aria, Bane of Virtue. De drie koren van de christenen in de loop van dit bedrijf schilderen een godsvruchtig volk, dat echter ook voortdurend met belangrijke vragen worstelt. Terwijl de Romeinen zich liefst in unanieme homofonie uiten, liefst in een grote terts-toonaard, kiezen de christenen voor mineurtoon-aarden en een complex contrapunt, waarbij de diverse stemmen voortdurend hun eigen weg gaan. 

In de eerste scène van het tweede bedrijf houden de Romeinen een bacchanaal in de tempel van Venus, waarbij het bijzonder levenslustige, probleemloze karakter van de Romeinen opnieuw voortreffelijk in de verf gezet wordt. De tweede scène vormt het emotionele zwaartepunt van het hele oratorium: Theodora neemt in haar gevangenis het besluit dat ze liever sterft dan ooit aan de Romeinse goden te offeren. Haar eerste aria, With darkness deep as is my woe schildert de worsteling van Theodora met het aanvaarden van haar onvermijdelijke lot, de dood. Een instrumentale sinfonia keert in uitgebreide versie terug, en drukt op zuiver instrumentale wijze de intense droefenis van de scène uit. In haar tweede aria, O that I on wings could rise heeft Theodora zich met haar lot verzoend: de mentale strijd is gestreden, het ultieme doel - het martelarendom - is in zicht. De derde scène zorgt voor de broodnodige spanningsvermindering. Didymus bekent dat hij christen is, en verliefd op Theodora, en hij vraagt toelating om Theodora te mogen bezoeken. Daar slaagt hij erin Theodora te overtuigen van kleren te wisselen, zodat hij in haar plaats kan sterven. De scène bereikt haar hoogtepunt in het bijzonder complexe duet To thee, thou glorious son of worth, waarin Theodora en Didymus afscheid nemen. 

In het derde bedrijf wordt het drama zonder veel omwegen afgewerkt. De christenen worden door vreugde overmand wanneer Theodora plots in hun midden verschijnt. De vreugde is van korte duur: Valens blijkt onverbiddelijk, en veroordeelt Didymus. Tot grote verbazing van de Romeinen offert Theodora zich op haar beurt op voor haar geliefde. Valens blijft met Romeinse logica redeneren: als ze beiden willen sterven, zijn ze allebei schuldig, waarna Theodora en Didymus afgevoerd worden. Het oratorium eindigt dus, geheel tegen de gewoonten van de tijd in, op een tragische noot, wat door het bijzonder intense slotkoor - met zijn onverwachte parallellen met het slotkoor uit Bachs Mattheus-Passion - geïllustreerd wordt. 

Naar archieftekst van Diederik Verstraete. 

koor 

sopraan 
Yerin Läunchli 
Alysia Hanshaw 
Neïma Fischer 
Sam Cobb 

alt 
Clémence Faber 
Iris Korfker 
Lorna Price 

tenor 
Attila Varga Toth 
Patrick Kilbride 
Richard Pittsinger 

bas 
Kevin Arboleda Oquendo 
Stuart O’Hara 
Ben Kazez 
Matthew Knickman  

orkest 

viool
Louise Ayrton 
Augusta McKay Lodge 
Magdalena Sypniewski 
Valentine Pinardel 
Koji Yoda 
Andrew Wong 

altviool 
Jasper Snow 
Ivan Saez Schwartz 
Jeff Girton 

cello 
Cyril Poulet 
Arthur Cambreling 
Julien Hainswotrth 

contrabas 
Chloé Lucas 
Youen Cadiou 

klavecimbel en orgel 
Violaine Cochard 

fluit 
Olivier Riehl 
Clémence Bourgeois 

hobo 
Gabiel Pidoux 
Jon Olaberria 

fagot 
Niel Collins Cooppalle 
Javier Sanchez 

hoorn 
Félix Polet 
Armand Dubois 

trompet 
Jean-Daniel Souchon 
Jean Bollinger 

Bozar Maecenas

Patrick Derom Gallery • Monsieur et Madame Bertrand Ferrier • Baron en Barones Marnix Galle-Sioen • Baron Xavier Hufkens • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter

Bozar Honorary Patrons

Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt

Bozar Patrons

Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Monsieur Thierry Boutemy • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • Prince et Princesse de Chimay • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Madame Louise Descamps • Madame Hélène Deslauriers • Monsieur Amand-Benoit D'Hondt • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Claudine Duvivier • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Baron et Baronne Pierre Gurdjian • De heer en mevrouw Philippe Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Monsieur et Madame François Legein • Monsieur et Madame Charles-Henri Lehideux • Monsieur et Madame le Hodey • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • Monsieur Bruno van Lierde • Madame Florence Lippens • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Denise Louterman • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • De heer en mevrouw Frank Monstrey (urbion) • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Dr. Bram Peeters et Monsieur Lucas Van Molle • Madame Christine Perpette • Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Comte et Comtesse Antoine de Pracomtal • Monsieur Bernard Respaut • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini et Monsieur Craig Finch • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • Monsieur Didier Staquet et Madame Lidia Zabinski • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • Monsieur Nikolaus Tacke et Madame Astrid Cuylits • De heer en mevrouw Coen Teulings • Monsieur et Madame Philippe Tournay • De heer en mevrouw Koen en Anouk Van Balen-Stulens • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • De heer Marc Vandecandelaere • De heer Alexander Vandenbergen • Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • Monsieur Michel Van Huffel • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Goldschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Madame Danuta Zedzian • Monsieur et Madame Jacques Zucker

Bozar Circle

Monsieur et Madame Paul De Groote • Mevrouw Greet Puttaert • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck

Bozar Young Circle

Monsieur Axel Böhlke et Madame Clara Huizink • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Rodolphe Dulait • Madame Ana Fota • De heer Koen Muyle • De heer Sander Muyle • Madame Audrey Noble • Madame Valeria Onofrj • Sir Gabriel Smit Pergolizzi • Monsieur Guillaume van Doorslaer et Madame Emily Defreyne  

En onze Leden die anoniem wensen te blijven