La Monnaie Symphony Orchestra & Belgian National Orchestra

Mahler 8 - „Der Tausend“

Alain Altinoglu, muzikale leiding 

Emmanuel Trenque, koorleider

Manuela Uhl, Magna Peccatrix (soprano)

Jacquelyn Wagner, Una Poenitentium (soprano)

Ilse Eerens, Mater Gloriosa (soprano)

Nora Gubisch, Mulier Samaritana (mezzosoprano)

Marvic Monreal, Maria Aegyptiaca (mezzosoprano)

Corby Welch, Doctor Marianus (tenore)

Christopher Maltman, Pater Ecstaticus (baritone)

Gábor Bretz, Pater Profundus (baritone)

Symfonieorkest en koor van de Munt 

Belgian National Orchestra

Kooracademie en Kinder- en jeugdkoren van de Munt o.l.v. Benoît Giaux

Vlaams Radiokoor o.l.v. Bart Van Reyn

Gustav Mahler (1860-1911)

Symfonie Nr. 8 Es (1906-1907)

• Hymnus: „Veni, creator Spiritus“
• Schlußszene aus Goethes „Faust“

Einde van het concert voorzien om

21:20 (8/3/2025)

18:20 (9/3/2025)

geen pauze 

Radio-uitzending op Klara: 12.4.2025 & Musiq3: 2.6.2025

Productie 

De Munt

Coproductie

Belgian National Orchestra & Bozar Music

Verlost door de liefde – Mahlers Achtste symfonie

‘Symfonie der Duizenden’: de Achtste symfonie van Gustav Mahler (1860-1911) kon deze door de impresario Emil Gutmann geïntroduceerde bijnaam nooit meer van zich afschudden. De officieuze ondertitel was dan ook geen overdrijving: bij de première in de Neue Musik-Festhalle in München op 12 september 1910 deelden 858 zangers en 171 instrumentisten het podium. Mahlers laatste werk dat nog tijdens zijn leven in première ging, bleek meteen ook zijn grootste succes. Sterker nog: de Achtste was het enige werk van Mahler dat unaniem met lof werd ontvangen, en ook de componist zelf beschouwde deze symfonie als zijn belangrijkste verwezenlijking. Tijdens de première zaten onder meer zijn collega’s Richard Strauss, Béla Bartók, Alban Berg en Camille Saint-Saëns in de zaal, evenals de schrijver Thomas Mann en de dirigent Leopold Stokowski. Allen waren ze getuigen van de creatie van een van de grootste monumenten uit het symfonische repertoire. En toch, ondanks die grote weerklank is de Achtste de minst uitgevoerde van Mahlers tien symfonieën. Een onbedoeld gevolg van Mahlers hang naar schaalvergroting was immers de moeilijke praktische uitvoerbaarheid van dergelijke ambitieuze composities. Het Symfonieorkest van de Munt bundelt op unieke wijze de krachten met het Belgian National Orchestra, het Vlaams Radiokoor, de Kooracademie en de Kinder- en jeugdkoren van de Munt, in wat enkel als een buitenkans kan omschreven worden.

De symfonie op een kantelpunt

Na drie louter instrumentale symfonieën (de Vijfde, Zesde en Zevende) keerde Mahler terug naar een symfonie doorspekt met vocale elementen – een karakteristieke eigenschap van zijn vroegere symfonieën, die hij baseerde op zijn eigen Wunderhornliederen. Toch betekende deze Achtste geen terugkeer naar een vroeger stijlidioom, het is daarentegen een scharnierwerk naar zijn late periode, waarin onder meer  Das Lied von der Erde, de Negende en schetsen voor een Tiende symfonie ontstonden.

Mahler was een kind van zijn tijd, en nergens was het bewogen tijdsgewricht tussen de negentiende en de twintigste eeuw duidelijker voelbaar dan in Wenen, waar hij zich op zijn vijftiende aan het conservatorium had ingeschreven. Onder de pronkerige oppervlakte van gouden balzalen en Weense walsen kwamen de vernieuwingen van schrijvers, filosofen, schilders, architecten en componisten als Hugo von Hofmannsthal, Karl Kraus, Gustav Klimt, Oskar Kokoschka, Sigmund Freud en Alexander von Zemlinsky tot rijping. Zij schudden het enigszins ingedommelde cultuurlandschap door elkaar. Rond de vorige eeuwwisseling groeide Wenen uit tot een creatief epicentrum voor zowel een conservatieve als een revolutionaire strekking van kunstenaars. Maar onder de welvaart en decadentie van de Habsburger-monarchie sloop een groeiende twijfel over de houdbaarheid van de fragiele politieke luchtkastelen waarop die welvaart was gefundeerd. Die gespletenheid werd weerspiegeld in de kunstwereld, waar zich een fundamentele vraag opdrong: waar moest het heen met de kunsten, die stilaan de limiet van hun groei leken te bereiken? Met zijn symfonieën lijkt Mahler de overgang te maken van een laatromantisch naar een modernistisch wereldbeeld, en dito klankbeeld: gonsden de eerste symfonieën nog van een idealistische romantiek, dan lijken de laatste haast de teloorgang van een stabiele wereldorde te voorspellen.

De drang naar het opzoeken van limieten was een van de opvallendste symptomen van een die op haar laatste benen lopende romantiek. Mahler zocht reeds in zijn Derde symfonie de grenzen van de symfonische vorm op, nadat Richard Wagner eerder al hetzelfde had gedaan voor de opera in zijn vierdelige cyclus Der Ring des Nibelungen. In zijn Achtste symfonie deed Mahler de symfonische vorm – zowel in omvang als in opzet – uit zijn voegen barsten. Met maar liefst acht vocale solisten, een knapenkoor, twee gemengde koren en een reusachtig orkest met houtblazers per vijf en kopers per acht trok hij werkelijk alle registers open. Bovendien koppelde Mahler, door zijn symfonie op te vatten als een tweedelige symfonische cantate met gezongen tekst in elk van de delen, het doorgaans abstracte symfonische genre aan de vertelkracht van oratorium, opera, lied en symfonisch gedicht.

Tweedelig monument voor de liefde

Wegens zijn werkzaamheden als dirigent en artistiek directeur van de Weense Hofoper kon Mahler zich enkel tijdens de zomermaanden toeleggen op het componeren. Toch lijkt hij weinig moeite gehad te hebben met het voltooien van de reusachtige muzikale structuur van zijn Achtste symfonie. In zijn componeerhut bij zijn villa in Maiernigg, waar eerder ook zijn Vierde, Vijfde, Zesde en Zevende symfonieën tot stand kwamen, voltooide Mahler in de periode tussen half juni en eind augustus 1906 het volledige werk. Uit een brief aan zijn biograaf Richard Specht blijkt hoe opgetogen hij was over het resultaat: “Al mijn vorige symfonieën zijn slechts preludes tot deze. In de andere werken was alles nog subjectieve tragedie, maar deze is een bron van groot geluk”. De symfonie is uitdrukkelijk opgedragen aan Mahlers vrouw Alma. Op zich is dat niet bijzonder, want ook eerdere werken of specifieke passages droeg hij op aan zijn vrouw, maar hier is die opdracht van groter belang. Na enkele zware persoonlijke, familiale en professionele tegenslagen (gesymboliseerd in zijn Zesde symfonie) realiseerde de componist zich dat Alma zijn grootste bron van creativiteit was. De Achtste symfonie valt in die zin te begrijpen als een monumentaal, alomvattend eerbetoon aan zijn eeuwige muze.

Mahlers Achtste symfonie bestaat uit twee grote delen, die elk een op het eerste gezicht totaal verschillende poëtische tekst toonzetten, in twee verschillende talen. Het eerste deel heeft als basis de Latijnse hymne Veni, creator Spiritus, een Pinksterhymne die in zeven strofen de hoop uitdrukt op de komst van de Schepper die de menselijke ziel zal verlossen uit het aardse tranendal. De eindpassage van Goethes Faust, waarin de hemelvaart van Faust beschreven wordt, vormt de tekstuele basis voor het tweede deel van de symfonie. Hoewel aan Mahlers Achtste symfonie een behoorlijk eigenzinnige vormelijke architectuur ten grondslag ligt, klinkt het werk een stuk minder complex dan zijn vorige symfonieën. De componist bedient zich van een muziektaal die bijna altijd tonaal en consonant is, en ten opzichte van vorige werken lijken de ruwe kantjes bijgevijld. Ook andere typisch mahleriaanse ingrediënten als marsritmes, boerendansen en de felle contrasten tussen tegengestelde thema’s zijn hier nagenoeg afwezig. Het valt op dat Mahler uitgerekend in zijn grootschaligste én succesvolste werk muzikaal gesproken (zij het dan tijdelijk) op de rem ging staan.

Veni, creator Spiritus

Het eerste deel opent met een krachtig drienotenmotief dat aangezet wordt door het orgel en meteen wordt opgepikt door het koor en vervolgens door de koperblazers. Dit zogeheten creator-motief, niet toevallig op de woorden “Veni, creator Spiritus” [Daal neer, Schepper, Geest], is meteen de belangrijkste muzikale bouwsteen van de symfonie. Hoewel de openingspassage beslist overweldigt, lijkt de reusachtige bezetting de luisteraar vooral warm te omarmen. Na een krachtmeting tussen twee koorgroepen verschijnt een lyrischer en intiemer thema, waarin de sopraan om goddelijke genade vraagt. Even brengt Mahler het orkest tot kamermuzikale proporties terug, maar wanneer de overige solisten de sopraan vergezellen, zwelt de orkestrale textuur weer aan, tot ook de koren het verzoek overtuigend kracht bijzetten.

Zeer mahleriaans klinkt het “Infirma nostri corporis” [De zwakte van ons lichaam], waarin een omkering van het creator-motief voor het eerst in de symfonie aanleiding geeft tot somberheid, en waarin enkele contrasterende orkestrale kleuren en texturen (met een hoofdrol voor de soloviool) tegen elkaar worden uitgespeeld. De lage klok die een paar keer galmt, gebruikte Mahler ook in eerdere werken als symbool voor eeuwigheid en transcendentie. Een grote climax wordt bereikt op de woorden “Accende lumen sensibus” [Verlicht ons verstand]. De passage die daarop volgt, is van een technische complexiteit die een vergelijking met het barokke contrapunt van Bach kan doorstaan. In een machtige dubbelfuga waarin alle voorgaande thema’s opnieuw weerklinken, bouwen koren en solisten op naar een climactische herneming van het originele creator-motief. Het knapenkoor zingt de Heer een laatste maal lof toe, waarna het zogenaamde Fernorchester (het orkest dat vanuit de coulissen speelt) het verwachtingsvolle accende-thema triomfantelijk doet schallen. Zo introduceert Mahler, helemaal aan het slot van het overweldigende eerste deel, de verwachting van verlossing door liefde als centrale gedachte.

Faust

Het accende-thema vormt de ideale overgang naar het tweede deel van de symfonie, dat de slotpassage van Johann Wolfgang von Goethes literaire meesterwerk Faust (1832) toonzet. Verlost uit het bedrieglijke web van Mefistofeles daalt de ziel van de onverzadigbare Faust uiteindelijk niet neer in de hel, maar vaart ze ten hemel. Voor het eerst in zijn Achtste symfonie wendt Mahler het reusachtige orkest aan om een landschap te creëren dat door Goethe omschreven werd als “bosrijk met rotsen, ravijnen en wildernis”. De openingspassage doet in dit deel tevens dienst als ouverture, waarin de belangrijkste muzikale thema’s worden voorgesteld die later hun specifieke invulling krijgen.

In de episodes die volgen, worden diverse personages ten tonele gevoerd. Pater Ecstaticus (bariton) bezingt de liefde in een warme, overvloedig lyrische stijl. In het aansluitende lied van Pater Profundus (bas) komen enkele ruwere elementen, waaronder scherp uithalende violen en chromatische melodische wendingen, de rust verstoren. De signatuur van de vroegere Mahler is hier onmiskenbaar. In de daaropvolgende koorpassages, gezongen door afwisselend “gezegende knapen” en “engelen”, wordt Fausts hemelvaart voorbereid. Wanneer ook andere personages zich in de dialogen mengen, wordt de muziek steeds extatischer, en volgen de onverwachte toonveranderingen elkaar in snel tempo op. Wanneer Gretchen, Fausts geliefde, toestemming vraagt om de ziel van Faust ten hemel te mogen dragen, daalt een verheven en ontegensprekelijk romantische stemming neer over het symfonische tafereel. Hiermee is de slotpassage ingezet: vlak voor de apotheose, het zogenaamde Chorus mysticus, klinkt nog een intieme, lyrische passage waarin de magische instrumentencombinatie van piccolo, klarinet, celesta, harmonium, twee harpen en gedempt koper een bovenaardse sfeer creëren.

Na deze uitvoerige muzikale dramatisering van de Faust-ontknoping herneemt Mahler aan het slot van zijn symfonie het religieuze idioom dat in het eerste deel zo sterk aanwezig was. In het Chorus mysticus weerklinkt de uiteindelijke boodschap van de symfonie, waarmee Mahler ook een (voorlopig) orgelpunt plaatst op zijn muzikale nalatenschap: “Alles Vergängliche ist nur ein Gleichnis” [Alles wat vergankelijk is, is slechts gelijkenis]. De apotheose van Mahlers Achtste baadt in een zalige berusting. Een zachte formulering van de centrale boodschap bouwt meesterlijk op naar een grandioze conclusie op de woorden “Das Ewig-Weibliche zieht uns hinan” [Het eeuwig vrouwelijke trekt ons tot zich], gevolgd door een laatste, resolute bevestiging van het creator-motief. Mahlers vertrouwen in een verlossing door de liefde blijkt rotsvast.

Een ideaal van verlossing

Hoewel de hele symfonie voorzien is van gezongen tekst, ligt de betekenis van Mahlers Achtste niet bepaald aan de oppervlakte. De sleutel ligt in de opmerkelijke keuze van beide teksten: de achtste-eeuwse, religieuze hymne Veni, creator Spiritus in het Latijn en Goethes vroeg negentiende-eeuwse, seculiere Faust in het Duits. Toch wil Mahler met deze teksten een coherente boodschap verkondigen, want in beide staat het concept centraal van de verlossing “van het lichaam van aardse onvolkomenheden” via de kracht van de liefde. Bovendien schept Mahler eenheid in zijn monumentale werk door het gebruik van terugkerende thema’s en motieven, waarbij vooral de eerste drie noten van de Latijnse hymne (mi-mol, si-mol, la-mol) in beide delen blijven klinken.

Als geheel drukt deze symfonie dus het verlangen uit naar verlossing van alle aardse kommer, en het bereiken van een hemelse staat van eeuwige rust (gesymboliseerd door het ‘Ewig-Weibliche’). Die toestand is de mens echter niet zomaar gegund: alleen de ware liefde kan hem bewerkstelligen. Niet toevallig lijkt Mahler (in navolging van Goethe) in de slotzin van de symfonie het goddelijke te vereenzelvigen met het vrouwelijke. De ‘creator’ die in het eerste deel nog aanroepen werd met de smeekbede om neer te dalen, wordt in het tweede deel door de mens zelf opgezocht. De liefde drijft de mens in al zijn ondernemingen. Met andere woorden, niet alleen is deze monumentale symfonie voor Mahler een omvangrijke liefdesverklaring aan Alma, de vrouw die zin geeft aan zijn leven (de vereenzelviging van Mahler met Faust is niet vergezocht), ze is ook een pleidooi voor de liefde, in de breedste betekenis van het woord, als het ultieme redmiddel van de mens. In die zin kan men het oordeel van musicoloog Deryck Cooke alleen maar onderschrijven: “De Achtste symfonie is de koorsymfonie van de twintigste eeuw: net als die van Beethoven, maar op een andere manier, toont ze ons een ideaal van verlossing dat we nog lang niet weten te verwezenlijken – er waar we ons misschien zelfs nog verder van verwijderen – maar dat we moeilijk kunnen opgeven zonder zelf ten onder te gaan.”

Arne Herman

Hymnus Veni, creator Spiritus

Veni, creator Spiritus,

mentes tuorum visita;

imple superna gratia,

quae tu creasti pectora.

Qui Paraclitus diceris,

donum Dei altissimi,

fons vivus, ignis, caritas

et spiritalis unctio.

Infirma nostri corporis

virtute firmans perpeti,

accende lumen sensibus,

infunde amorem cordibus.

Hostem repellas longius

pacemque dones protinus;

ductore sic te praevio

vitemus omne pessimum.

Tu septiformis munere

dexterae paternae digitus.

Per te sciamus da Patrem,

noscamus filium, spiritum

credamus omni tempore.

Da gaudiorum praemia,

da gratiarum munera,

dissolve litis vincula,

adstringe pacis foedera.

Gloria Patri Domino,

Deo sit gloria et Filio

natoque, qui a mortuis

surrexit, ac Paraclito

in saeculorum saecula.

Schlußszene aus Goethes „Faust“

Heilige Anachoreten

Chor und Echo

Waldung, sie schwankt heran,

Felsen, sie lasten dran,

Wurzeln, sie klammern an,

Stamm dicht an Stamm hinan.

Woge nach Woge spritzt,

Höhle, die tiefste, schützt.

Löwen, sie schleichen stumm,

Freundlich um uns herum,

Ehren geweihten Ort,

Heiligen Liebeshort.

Pater Ecstaticus 

(auf und abschwebend)

Ewiger Wonnebrand,

Glühendes Liebeband,

Siedender Schmerz der Brust,

Schäumende Gotteslust.

Pfeile, durchdringet mich,

Lanzen, bezwinget mich,

Keulen, zerschmettert mich,

Blitze, durchwettert mich!

Daß ja das Nichtige

Alles verflüchtige,

Glänze der Dauerstern,

Ewiger Liebe Kern.

Pater Profundus 

(tiefe Region)

Wie Felsenabgrund mir zu Füßen

Auf tiefem Abgrund lastend ruht,

Wie tausend Bäche strahlend fließen

Zum grausen Sturz des Schaums der Flut,

Wie strack mit eignem kräft’gen Triebe,

Der Stamm sich in die Lüfte trägt;

So ist es die allmächt’ge Liebe,

Die Alles bildet, Alles hegt.

Ist um mich her ein wildes Brausen,

Als wogte Wald und Felsengrund!

Und doch stürzt, liebevoll im Sausen,

Die Wasserfülle sich zum Schlund,

Berufen gleich das Tal zu wässern:

Der Blitz, der flammend niederschlug,

Die Atmosphäre zu verbessern,

Die Gift und Dunst im Busen trug,

Sind Liebesboten, sie verkünden,

Was ewig schaffend uns umwallt.

Mein Innres mög’ es auch entzünden,

Wo sich der Geist, verworren, kalt,

Verquält in stumpfer Sinne Schranken,

Scharf angeschloss’nem Kettenschmerz.

O Gott! beschwichtige die Gedanken,

Erleuchte mein bedürftig Herz!

Engel

(schwebend in der höhern Atmosphäre, 

Faustens Unsterbliches tragend)

Gerettet ist das edle Glied

Der Geisterwelt vom Bösen:

Wer immer strebend sich bemüht,

Den können wir erlösen;

Und hat an ihm die Liebe gar

Von oben teilgenommen,

Begegnet ihm die sel’ge Schar

Mit herzlichem Willkommen.

Chor seliger Knaben

(um die höchsten Gipfel kreisend)

Hände verschlinget euch

Freudig zum Ringverein,

Regt euch und singe

Heil’ge Gefühle drein!

Göttlich belehret,

Dürft ihr vertrauen;

Den ihr verehret,

Werdet ihr schauen.

Die jüngeren Engel

Jene Rosen, aus den Händen

Liebend-heiliger Büßerinnen,

Halten uns den Sieg gewinnen

Und das hohe Werk vollenden,

Diesen Seelenschatz erbeuten.

Böse wichen, als wir streuten,

Teufel flohen, als wir trafen.

Statt gewohnter Höllenstrafen

Fühlten Liebesqual die Geister,

Selbst der alte Satans-Meister

War von spitzer Pein durchdrungen.

Jauchzet auf! Es ist gelungen.

Die Vollendeteren Engel 

(Chor mit Altsolo)

Uns bieibt ein Erdenrest

Zu tragen peinlich,

Und wär’ er von Asbest

Er ist nicht reinlich.

Wenn starke Geisteskraft

Die Elemente 

An sich herangerafft,

Kein Engel trennte

Geeinte Zwienatur

Der innigen beiden;

Die ewige Liebe nur

Vermag’s zu scheiden.

Die jüngeren Engel

Ich spür’ soeben,

Nebelnd um Felsenhöh’,

Ein Geisterleben.

Regend sich in der Näh’

Seliger Knaben,

Seh’ ich bewegte Schar

Los von der Erde Druck,

Im Kreis gesellt,

Die sich erlaben

Am neuen Lenz und Schmuck

Der obern Welt.

Sei er zum Anbeginn,

Steigendem Vollgewinn

Diesen gesellt!

Die seligen Knaben

Freudig empfangen wir

Diesen im Puppenstand;

Also erlangen wir

Englisches Unterpfand.

Löset die Flocken los,

Die ihn umgeben!

Schon ist er schön und groß

Von heiligem Leben.

Doctor Marianus

(in der höchsten, reinlichsten Zelle)

Hier ist die Aussicht frei,

Der Geist erhoben.

Dort ziehen Frauen vorbei,

Schwebend nach oben,

Die Herrliche mitterin

Im Sternenkranze,

Die Himmelskönignen,

Ich seh’s am Glanze,

Höchste Herrscherin der Welt!

Lasse mich im blauen,

Ausgespannten Himmelszelt

Dein Geheimnis schauen!

Bill’ge, was des Mannes Brust

Ernst und zart beweget

Und mit heil’ger Liebeslust

Dir entgegen träget!

Unbezwinglich unser Mut,

Wenn du hehr gebietest;

Plötzlich mildert sich die Glut,

Wenn du uns befriedest.

Doctor Marianus und Chor

Jungfrau, rein im schönsten Sinn,

Mutter, Ehren würdig,

Uns erwählte Königin,

Göttern ebenbürtig.

Chor

Dir, der Unberührbaren,

Ist es nicht benommen,

Daß die leicht Verführbaren

Traulich zu dir kommen.

In die Schwachheit hingerafft,

Sind sie schwer zu retten;

Wer zerreißt aus eig’ner Kraft

Der Gelüste Ketten?

Wie entgleitet schnell der Fuß

Schiefem, glattem Boden!

Chor der Büsserinnen und Una Poenitentium

Du schwebst zu Höhen

Der ewigen Reiche,

Vernimmt das Flehen,

Du Gnadenreiche!

Du Ohnegleiche!

Magna Peccatrix 

Bei der Liebe, die den Füßen

Deines gottverklärten Sohnes

Tränen ließ zum Balsam fließen,

Trotz des Pharisäer-Hohnes:

Beim Gefäße, das so reichlich

Tropfte Wohlgeruch hernieder:

Bei den Locken, die so weichlich

Trockneten die heil’gen Glieder.

Mulier Samaritana

Bei dem Bronn, zu dem schon weiland

Abram ließ die Herde führen:

Bei dem Eimer, der dem Heiland

Kühl die Lippe durft’ berühren:

Bei der reinen, reichen Quelle,

Die nun dorther sich ergießet,

Überflüssig, ewig helle,

Rings durch alle Welten fließet.

Maria Aegyptiaca

Bei dem hochgeweihten Orte,

Wo den Herrn man niederließ:

Bei dem Arm, der von der Pforte,

Warnend mich zurücke stieß,

Bei der vierzigjähr’gen Buße,

Der ich treu in Wüsten blieb:

Bei dem sel’gen Scheidegruße,

Den im Sand ich niederschrieb.

Magna Peccatrix, Mulier Samaritana, Maria Aegyptiaca

Die du großen Sünderinnen

Deine Nähe nicht verweigerst,

Und ein büßendes Gewinnen

In die Ewigkeiten steigerst:

Gönn’ auch dieser guten Seele,

Die sich einmal nur vergessen,

Die nicht ahnte, daß sie fehle

Dein Verzeihen angemessen!

Una Poenitentium 

(sonst Gretchen genannt, sich anschmiegend)

Neige, neige,

Du Ohnegleiche,

Du Strahlenreiche,

Dein Antlitz gnadig meinem Glück!

Der früh Geliebte,

Nicht mehr Getrübte,

Er kommt zurück.

Die selige Knaben 

(in Kreisbewegung sich nähernd)

Er überwächst uns schon

An mächt’gen Gliedern,

Wird treuer Pflege Lohn

Reichlich erwidern.

Wir wurden früh entfernt

Von Lebechören;

Doch dieser hat gelernt,

Er wird uns lehren.

Una Poenitentium

Vom edlen Geisterchor umgeben,

Wird sich der Neue kaum gewahr,

Er ahnet kaum das frische Leben,

So gleicht er schon der heil’gen Schar

Sieh, wie er jedem Erdenbande

Der alten Hülle sich entrafft,

Und aus ätherischem Gewande and,

Hervortritt erste Jugendkraft!

Vergönne mir, ihn zu belehren,

Noch blendet ihn der neue Tag!

Mater Gloriosa

Komm! Hebe dich zu höhern Sphären!

Wenn er dich ahnet, folgt er nach.

Doctor Marianus (auf dem Angesicht anbetend) und Chor 

Blicket aut zum Retterblick,

Alle reuig Zarten,

Euch zu sel’gem Glück

Dankend umzuarten!

Werde jeder bess’re Sinn

Dir zum Dienst erbötig;

Jungfrau, Mutter, Königin,

Göttin, bleibe gnädig! 

Chorus Mysticus:

Alles Vergängliche

Ist nur ein Gleichnis;

Das Unzulängliche,

Hier wird’s Ereignis;

Das Unbeschreibliche,

Hier ist’s getan;

Das Ewig-Weibliche

Zieht uns hinan.

Kom, schepper, Heilige Geest

Kom, schepper, Heilige Geest,

bezoek de geesten der Uwen.

Vervul met hemelse genade

de zielen, die Gij hebt geschapen.

Gij, die Trooster genoemd wordt,

de gave des Allerhoogsten,

de levende bron, vuur, liefde,

en balsem voor de geest.

Schenk ons kracht om de zwakheid

van ons lichaam te overwinnen,

laat licht schijnen voor onze zinnen,

stort liefde in onze harten.

Verdrijf de vijand ver van ons,

en schenk ons spoedig vrede;

zo zullen wij onder Uw leiding

alle slechtheid ontlopen.

Gij, zevenvoudig door de gave,

zijt de vinger van Gods rechterhand.

Geef dat wij door U de Vader

en de Zoon leren kennen en te allen tijde

geloven dat Gij de Heilige Geest zijt.

Geef ons de gaven der vreugde,

geef ons de geschenken Uwer genade,

ontbind de boeien van de strijd,

bevestig het verbond der vrede.

God de Vader zij eer,

en de Zoon

die van de doden opstond

en de Vertrooster,

in der eeuwen eeuwigheid.

Slotscène van Goethes Faust

Heilige Anachoreten

Koor en Echo 

Bos wordt omhoog gestuwd, 

Rots wordt omlaag geduwd, 

wortelhout klampt zich vast, 

stammen staan bast aan bast, 

bergbeek langs boorden schiet, 

grot ons bescherming biedt; 

leeuwen naderen zacht, 

vormen een erewacht, 

rondom dit heilig oord, 

waar hoogste liefde gloort. 

Pater Ecstaticus 

(op en neer zwevend)

Liefde, die gloeiend heet,

eeuwig ons samensmeedt, 

kokende harts-tortuur, 

goddelijk vreugdevuur. 

Pijlen, o dood mij toch, 

lansen, doorstoot mij toch, 

knuppels, verpletter mij, 

bliksems, doorknetter mij; 

laat het luidruchtige, 

aardse vervluchtigen, 

liefde in eeuwigheid 

fonkele hemelwijd! 

Pater Profundus 

(onderste regio)

Zoals de afgrond opgestapeld

zich aan mijn voeten samenpakt,

als duizend beekjes die, verzameld, 

straks schuimen in één cataract, 

zoals de boomstam strak en krachtig, 

uit eigen drang zijn kroon ontvouwt, 

zó is de liefde, die almachtig 

alles verwekt, alles behoudt. 

De watermassa, brullend, bruisend, 

die rondom bos noch rots ontziet, 

terwijl ze verderop al ruisend 

en kabbelend bergafwaarts schiet

om het dal te gaan bevloeien;

de bliksemschicht die wolken splijt

en zo de lucht die hing te broeien

op slag van gif en damp bevrijdt:

hoe zij de blijde boodschap brengen

van liefdes eeuwige scheppingsdrang!

Laat die nu ook mijn hart verzengen, 

mijn koud geworden geest, die lang

bekneld in ketens ligt te smachten, 

door doffe zinnenruis verward. 

O God! breng rust in mijn gedachten, 

breng licht in mijn armzalig hart. 

Koor van Engelen 

(engelen die in de hogere atmosfeer zweven en Fausts onsterfelijke kern dragen)

Gered de edele geest, benard

door machten van het duister! 

Wie strevende gestaag volhardt 

ontdoen wij van zijn kluister.

En is van bovenaf zowaar

hem liefde toegekomen, 

dan wordt hij in de engelenschaar 

van harte opgenomen. 

Koor van zalige Kinderen 

(om de hoogste top cirkelend)

Kom, laat ons zweven, 

verstrengeld tot krans, 

heilig ontheven

in zingende dans! 

Zalig wie leerde 

blind te vertrouwen! 

De hoog vereerde 

zul je aanschouwen. 

De jongere Engelen 

In een hagelbui van rozen

door boetvaardigen gestrooid, 

kon de liefde zegevieren,

werd ons heilig werk voltooid, 

kregen wij zijn ziel in handen, 

toen de duivels tot hun schande, 

als de dood voor zulke rozen,

– erger straf dan hellevuren! – 

liefdessmart moesten verduren! 

Zelfs de baas van alle bozen

was van pijn haast buiten zinnen. 

Juich gerust! De buit is binnen. 

De volmaaktere Engelen 

(Koor en altsolo)

Dit aardse restant 

moeten dragen doet pijn; 

al was het van amiant, 

het is niet rein.

Voegt sterke geestkracht 

de elementen saam

tot twee-in-eendracht, 

als hecht amalgaam, 

geen engel doorklieft 

de verbinding van beide: 

slechts eeuwige liefde 

kan ze nog scheiden. 

De jongere Engelen 

Ik zag zoëven

rondom die bergtop daar

als in een nevelkrans

nooit geleefd leven:

zalige kinderschaar

aan komen zweven

als in een rondedans,

los van hun aardse vracht,

vrolijk bewegen,

niet tevergeefs gesmacht

aan nieuwe lente-sier die hier al bloeit. 

Laat hem in deze kring

stijgen tot nieuw begin,

opdat hij groeit! 

Koor van de zalige Kinderen 

Verheugd begroeten wij 

hem in zijn poptoestand, 

in hem verkrijgen wij 

een hemels onderpand. 

Los, vlokkenspinsels 

die hem omgeven! 

Groot stijgt uit windsels 

heilig-schoon leven! 

Doctor Marianus 

(in de hoogste, zuiverste cel) 

Hier is het uitzicht vrij, 

de geest verheven,

daar zie ik zij aan zij 

vrouwen opzweven. 

Stralend, daar middenin, 

omkranst door sterren, 

de hemelskoningin, 

kenbaar van verre. 

Liefde, hoogste heerseres! 

Laat mij in het blauwe 

wijde hemelbaldakijn

uw geheim aanschouwen! 

En aanvaard van elke man 

wat zijn hart beweegt, 

die met liefdes heilige vlam 

naar uw zegen streeft. 

Onuitputtelijk was de moed 

als wij voor u streden,

dan opeens dempt u de gloed, 

baden wij in vrede. 

Doctor Marianus en Koor 

Reine maagd, in waarste zin, 

moeder, eerbiedwaardig, 

uitverkoren koningin,

goden gelijkwaardig. 

Koor 

Liefde, reine eeuwigheid, 

staat voor allen open

die, ooit al te snel verleid, 

nu op voorspraak hopen. 

Door hun zwakte meegesleurd, 

is hun toekomst duister.

Wie verbreekt op eigen kracht 

van de lust het kluister? 

Is op hellend vlak de voet 

niet gedoemd te slippen? 

Koor van Boetvrouwen en Een van de Boetvaardigen

Liefde, ontweken 

naar eeuwige rijken, 

hoor hoe wij smeken, 

genaderijke,

zonder gelijke! 

Magna Peccatrix 

Bij de liefde die de voeten

van uw godgeworden zoon

met een tranenstroom begroette, 

farizeeërsspot ten hoon;

bij de kruik die zo weldadig 

geurend mirregom verkwistte, 

bij de lokken die de tranen 

van Zijn heilige voeten wiste; 

Mulier Samaritana 

bij de welput waar voor tijden 

Abram zelf zijn vee kwam drenken, 

bij de emmer die de Heiland

het verkoelend nat mocht schenken, 

bij de bron die eeuwig wellend

uit die reine oorsprong vloeit, 

onuitputtelijk, klaar en helder,

heel de wereld oversproeit; 

Maria Egyptiaca 

bij de kerk waar de gewijde

in zijn rotsgraf werd gelegd,

bij de strenge arm die mij 

de toegang dreigend had ontzegd, 

bij de veertig jaar, gebleven 

in het onherbergzaam land,

bij het zalig woord, geschreven 

daar ten afscheid in het zand; 

Magna Peccatrix, Mulier Samaritana, Maria Egyptiaca

gij die grote zondaressen

niet in uw nabijheid schuwt,

die hun boetedorst kunt lessen 

en hen naar het eeuwige stuwt, 

gun ook deze ziel, de goede,

die maar ééns gestruikeld is,

die haar misstap niet bevroedde, 

uw zoete vergiffenis. 

Een van de Boetvaardigen

(vroeger Gretchen genaamd, zich tegen haar aan vlijend)

Reik nu, reik nu,

o glorierijke, 

gij zonder gelijke,

ons gelukkigen uw hand. 

De vroeg verkorene, zuiver herborene

is aangeland. 

Zalige Kinderen 

(naderbij cirkelend)

Kijk, hij rijst boven ons uit, 

machtig nu herschapen, 

loont straks in dankbaarheid 

ons trouwe knapen.

Wij, die ’t aardse levenskoor 

vroeg moesten ontberen, 

geven zijn stem gehoor, 

zullen van hem leren. 

Een van de Boetvaardigen 

Door ’t edele geestenkoor omgeven, 

herkent zich nauw de nieuweling, 

beseft maar vaag het frisse leven, 

zo deel al van de heilige kring. 

Kijk zelf! hoe hij zich zienderogen

van al zijn windselen ontdoet

en aan zijn aards gewicht ontvlogen 

aan jeugd noch kracht heeft ingeboet. 

Vergunt u mij hem te beleren, 

nog is hem al dit licht te schel. 

Mater Gloriosa 

Kom! til jezelf naar hoger sferen, 

als hij een glimp ziet, volgt hij wel. 

Doctor Marianus (neergeknield) en Koor

Zie, ootmoedigen, het oog

tot uw heil zich neigend,

werk verzaligd u omhoog, 

zacht uzelf ontstijgend.

Wijd u, zuiverder van zin,

aan haar dienst gestadig:

blijf, Maagd, Moeder, Koningin, 

blijf, godin, genadig. 

Chorus Mysticus 

Al het verstrijkende 

wijst naar een overzij; 

het ontoereikende,

hier komt het naderbij; 

het onaanschouwelijke, 

hier wordt het feit; 

het eeuwig-vrouwelijke 

is wat ons leidt. 

Vertaling: Ard Posthuma 

Symfonieorkest van de Munt & Belgian National Orchestra

Viool I

Sylvia Huang

Nana Kawamura

Ritsu Kotake

Patrick Merry

Annija Kolerta

Nicolas De Harven

Frédéric Preusser

Anastasiya Filippochkina

Pierre Bonesire

Aleksandra Denga

Akika Hayakawa

Philippe Handschoewerker

Céline Di Fabio

Yuri Higashida

Ariane Plumerel

Keika Kawashima

Viool II

Femke Sonnen

Maéva Laroque

Jacqueline Preys

Hiroaki Nagase

Maia Frankowski

Anouk Lapaire

Haruko Tanabe

Ting-Wei Wu

Sophie Demoulin

Lubka Lingorska

Arisa Kobayashi

Murielle Buis

Pascale Ramanantsitohaina

Ekaterina Philippovich

Altviool

Alexandre Razera

Dmitri Ryabinin

Takumi Nozawa

Marc Van Craesbeeck

José Azevedo

Miki Isako

Frederik Camacho

Abraham Constantino

Célia Roser

Varvara Jitcov

Jorge Ramos

Edgar Perestrelo

Cello

Sébastien Walnier

Corinna Lardin

Taras Zanchak

Delphine Lacombe

Lidija Cvitkovac

Lesya Demkovych

Philippe Lefin

Albert Brunello

Lucia Otero

Célia Brunet

Contrabas 

Marc Terré Garcia

Ludo Joly

Janos Csikos

Dan Ishimoto

Martin Rosso

Miguel Meulders

Felipe Devincenzi

Matthieu Garnavault

Fluit 

Matteo Del Monte

Denis-Pierre Gustin

Bart Cromheeke

Laurence Dubar

Sarah Miller

Hobo

Sorin Loren Crudu

Christian Impaziente

Irene Martin Sanchez

Núria Marcote Torres

Dimitri Mestdag

Klarinet 

Julien Bénéteau

Lena La Mela

Giulio Piazzoli

Lydia Rossignol

Ricardo Matarredona

Fagot  

Vahan Khourdoïan

Gilles Cabodi

Bert Helsen

Karen Gevorkian

Raúl Viceiro Fernández

Hoorn

Orane Bargain

Rogier Steel

Bert Vanderhoeft

Rozanne Descheemaeker

Anthony Devriendt

Bart Cypers

Katrien Vintioen

Bernard Wasnaire

Joannes Van Duffel

Trompet 

Rudy Moercant

Steven Devolder

Pierre-Louis Marques

Warre Dendievel

Trombone

Bram Fournier

Drik Vanmanshoven

Geert De Vos

Lode Smeets

Tuba

Stephan Vanaenrode

Pauken-Slagwerk 

Luk Artois

Pieter Mellaerts

Jonas D’Haese

Lennert Van Laenen

Jun Daems

Harp 

Annie Lavoisier

Roberta Brambilla

Mandoline

Nico Couck

Piano

Julie Delbart

Celesta 

Gabriel Diaconu

Harmonium

Bart Rodyns

Orgel

Philippe Paque

Muziek achter het toneel 

Trompet 

Leo Wouters

Andreu Vidal Siquier

Ward Opsteyn

Javier Moya Ruiz

Trombone

Guido Liveyns

Bruno De Busschere

Pierre Duclos

KOOR & KOORACADEMIE VAN DE MUNT 

Soprani 1

Alessia Thais Berardi

Pauline de Lannoy

Maaike Hupperetz

Margot Jacquart *1

Annelies Kerstens

Yesol Kim

Geraldine Naus

Emiljana Palushaj

Manon Poskin

Jiacheng Song

Adelaïde Supiot

Luisa Trejos

Soprani 2

Ekaterina Anapolskaya

Annelies Buyssens

Maya Colwell

Margarida Hipólito

Pauline Lebbe

Anna Knihnjtska *2

Nathalie Perin

Nathalie Van de Voorde

Aurore Vila Rodriguez

Lisa Willems

Alti 1

Marta Beretta

Birgitte Bønding

Giulia Cappello

Estelle Defalque

Joëlle Delaval

Hélène Faux

Marie-Juliette Ghazarian

Florine God

Perrine Morel

Marie Virot

Alti 2

Jane Bertelsen

Rena Kleifeld

Eleonora Luè

Nadiia Lys

Carla Mattioli

Beata Morawska

Marioara Pop Rousselet

Huanyu Wang

Tenori 1

William Branston

Thomas De Bruijn 

Geoffrey Degives

Andrew Glover

John Manning

Hendrik Mispelon

Thomas Mussard

François Pardailhé

Hee Jung Seo

Maximiliano Silvera

Alain-Pierre Wingelinckx

Tenori 2

Luis Aguilar

Gabriele Bonfanti

Hwanjoo Chung

Vincent De Rooster

Markus Ennsthaller

Taeksung Kwon

Carlos Martinez

Aaron McInnis

Simion Novac

Baritoni

Jean-François Baron

Lucas Bedecarrax *3

Bernard Giovani

Andrzej Janulek

Byoungjin Lee

Erwin Muller

Padraig O’Dubhain

Bruno Schraen-Vanpeperstraete

Joris Stroobants

Noé Teboul

Bernard Villiers

Bassi

Alain Blairon

Aldo De Vernati

Arman Isleker

Cyrille Laïk

René Laryea

Daniel Mosquera Martinez

Kevin Neville

Antoine Pluche

Marcel Schmitz

Bartosz Szulc

*MM Chorus Academy

1 & 3 Conservatoire royal de Bruxelles

2 LUCA School of Arts, Campus Lemmens

KINDER- EN JEUGDKOREN VAN DE MUNT 

Zia Antoine Guindo

Liba Balta

Juliette Bastiaensen

Victoria Bordignon

Ilie Budaciu

Ada Chaudemanche-Wacker

Louise Cys

Ada de Biolley

Charlotte Delattre

Emma Delivoria

Sarah Dewez

Djurre Diels

Léna Ebeniaich

Lou Fallon

Rachel Galloy

Tamara Haber

Noor Haentjens

Aya Harrati

Pauline Hendrickx

Maddalena Hennau

Eléa Jaminon

Rüya Jönck

Gaya Lauro Salgado

Chiara Maria Léonard 

Marie Lestienne

Alicia Louisy

Romane Monami

Muradyan Lya

Eléonore Naos

Lucie Penninck

Joséphine Perignon

Fanny Pisiotis

Yasmin Portela Gagliano

Gabrielle Poswick

Saulé Šaté

Aliénor Schellekens

Coline Soverÿns

Eva Spaey

Niccoló Tanno

Ioli Maria Thoma

Nina Turine

Juliette Van Raepenbusch

Marie Vandaele

Kathleen Vekeman

Léa Verbruggen

Paula Vezbergaite

Lydia Vrolijk

Apolline Wauters

Jay Weiner

Alicja Wojciechowska

VLAAMS RADIOKOOR

Soprani 1

Hanna Al-Bender

May Kristin Svanholm Hegvold

Eléonore Marmoret

Lissa Meyvis

Soprani 2

Aurélie Castin

Karen Lemaire

Valeriia Pieters

Claudia Porrero 

Alti 1

Helen Cassano

María Gil Muñoz

Eva Goudie-Falckenbach

Herlinde Van de Straete

Alti 2

Katerina Blizkovska

Lieve Mertens

Sandra Paelinck

Noëlle Schepens

Tenori 1

Etienne Hekkers

Ivan Goossens

Francis Ng

Paul Schils

Tenori 2

Gunter Claessens

Paul Foubert

Ruben Goriely

Maxime Jermann

Bassi 1

Lucas Cortoos

Philippe Souvagie 

Thomas Vandenabeele

Jan Van der Crabben

Bassi 2

Conor Biggs

Andrés Soler Castaño

Domonkos Laszlo Dergez

Mark Trigg

DE MUNT

Muziekdirecteur 

Alain Altinoglu

Adjunct van de muziekdirecteur en orkestmanager

Ingrid De Backer

Verantwoordelijke muziekstudies en artistiek verantwoordelijke van de MM Orchestra Academy 

Ouri Bronchti

Assistent van de orkestmanager 

Chantal Vanroy

Secretaris van de muziekdirecteur, assistent van de orkestmanager & coördinator MM Orchestra Academy 

Alexandra Dufour 

Orkestinspiciënten 

Gabriel Castelein, Alexander Dingelstadt, Vincent Flagel, Dominic Jacobs

Verantwoordelijke muziekbibliotheek

Milton van Wyk

Medewerkers 

Sone Mikaelian, Naïs Toniello, Stijn Vanderhoeft

Koorleider 

Emmanuel Trenque

Assistent-koorleider 

Alberto Moro

Koormanager 

Candice Bibauw 

Assistent van de koormanager 

Peggy Stuyck 

Koorleider Kinder- en jeugdkoren van de Munt & Artistiek verantwoordelijke MM Chorus Academy

Benoît Giaux

Assistent-koorleider

Aldo Platteau

Manager MM Chorus Academy

Véronique Van Hees

Zangdocenten kinder- & jeugdkoren

Manon Mathot, Barbara Menier, Valérie Vervoort

VLAAMS RADIOKOOR

Koorleider 

Bart Van Reyn

Artistiek directeur

Alain De Ley

Productieleiding

Rik Deryckere

Productie-assistent 

Alain Boon

Communicatie 

Sonja Kochoutina

MAHLER CYCLE

Geniet dit seizoen van het tweede deel van de Brusselse Mahlercyclus, die gezamenlijk wordt gepresenteerd door de Munt, Bozar en het Belgian National Orchestra.

TU 11.03.25 20:00 | Bozar

DAS LIED VON DER ERDE & Mendelssohn 5

Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks & Daniel Harding

SU 04.05.25 17:00 | Bozar

MAHLER 3 

La Monnaie Symphony Orchestra, women chorus, Chorus Academy and youth choir & Alain Altinoglu

TH 20.05.25 17:00 | Bozar

MAHLER 9

Berliner Philharmoniker & Kirill Petrenko