Enkele jaren gelden brachten jullie het programme A Call to Prayer in Bozar. En nu staan jullie weer samen op het podium met een nieuw project: Transitions. Muzikaal raken jullie niet op elkaar uitgekeken, lijkt het wel?
Ghalia Benali: Ik heb Romina voor het eerst ontmoet in 2012 op de repetities van Allegory of Desire. Het was de eerste keer dat ik een viola da gamba in het echt gezien en gehoord had. De setting kreeg daardoor voor mij iets magisch: een wondermooi instrument, gespeeld door een jonge vrouw die ook nog eens Indiase muziek zong. Toen ik Romina aan het werk zag, voelde ik dat wij dezelfde taal spraken; dat wij, ondanks onze verschillende muzikale achtergrond, een connectie hadden.
Romina Lischka: Ik heb dat moment op dezelfde manier beleefd. Behalve viola da gamba ben ik ook gespecialiseerd in dhrupad, een genre van Indiase klassieke zang. En hoewel onze stemmen erg anders zijn, blijf ik me erover verbazen hoe goed ze bij elkaar passen. Dankzij Ghalia leer ik de rijkdom van Arabische muziek kennen, terwijl zij intuïtief inspeelt op de melodieën van dhrupad en het westerse repertoire van de viola da gamba. Ik denk dat die wederzijdse verrijking ons steeds opnieuw naar elkaar toetrekt.
Voor het concert Transitions halen jullie er ook de Turkse kemençhe bij.
GB: Toen ik Neva Özgen hoorde musiceren op haar Turkse, piepkleine strijkinstrument, was ik net als bij Romina’s viola da gamba verbluft door de bijzondere en tegelijkertijd zo vertrouwde klanken. Neva en ik begonnen samen te improviseren en dat klikte meteen. Ook met haar voelde ik dus, ondanks onze culturele verschillen, van meet af aan een sterke muzikale band.
RL: Neva’s vader (Ihsan Özgen, red.) is overigens zelf een beroemde kemençhe-speler. Tijdens het concert brengt Neva daarom niet alleen zeventiende-eeuwse Turkse muziek, maar ook enkele van haar vaders composities. En ze improviseert vanuit haar eigen muziektraditie op westerse stukken als Johann Sebastian Bachs aria Erbarme dich. :
Is dat waar Transitions om draait? Een verbinding tussen oost en west?
GB: De titel ‘Transitions’ vertelt inderdaad in de eerste plaats wat muziek voor ons betekent: een zoektocht naar wat ons bindt, naar een common ground. Doordat we elkaars muziekculturen verkennen, verrijkt dit ook onze eigen manier van musiceren en componeren.
RL: Zelf voel ik me erg aangetrokken tot de eenvoud en de toegankelijkheid van Arabische muziek. Alsof die muziek zich enkel tot de essentie beperkt, terwijl westerse muziek soms complexer is.
GB: En ik ben dan weer verwonderd over het aantal lagen dat je in westerse klassieke muziek kan ontdekken. De composities van Johann Sebastian Bach, bijvoorbeeld, hebben de bijzondere kracht om mij in al hun complexiteit te overweldigen. Als musici voelen we ons voortdurend in transitie, alsof er geen einde komt aan de muziek die we samen creëren, maar dat deze alsmaar blijft evolueren.
RL: Behalve de zoektocht naar een gemeenschappelijke muzikale taal, is het concert opgebouwd rond zeven thema’s met transitie als rode draad. Zo betekent de dood in verschillende culturen niet enkel een eindpunt, maar tegelijkertijd het begin van iets nieuws. De dood kan je dus bekijken als een vorm van transitie. Ook in het soefisme, de mystieke tak van de islam, speelt transitie als trance een belangrijke rol. Door de soms urenlange, repetitieve bewegingen en teksten geloven de soefi’s dat ze een spirituele transitie doormaken die hen dichter bij God brengt.
GB: Of neem nu de personages Shjahriaar en Sjeherazade uit Duizend-en-een-nacht. Om te voorkomen dat zijn vrouw hem kan bedriegen, besluit de keizer Sjahriaar om iedere avond een andere maagd te huwen die hij de volgende ochtend laat vermoorden. Wanneer het op een dag Sjeherazade te beurt valt om met Sjahriaar te huwen, vermaakt zij de keizer met verhalen die eindeloos lang duren, duizend-en-een nachten lang, opdat ze niet vermoord wordt. Als Arabische singer-songwriter vind ik het interessant om daar een eigentijds antwoord op te formuleren; eentje waarin de vrouw niet langer voor haar leven vreest of gebukt gaat onder mannelijk geweld. Verhalen uit het verleden op een nieuwe manier durven vertellen: ook dat is voor ons transitie.
Transitions is niet zomaar een concert. Folkert Uhde creëerde ook videoprojecties als onderdeel van de voorstelling.
RL: Het is de eerste keer dat we ervoor gekozen hebben om videoprojecties te integreren in een concert. Het was voor ons dan ook belangrijk dat de beelden met de muziek interageren, zonder de aandacht van de muziek af te leiden. Folkert is daar naar ons gevoel erg goed in geslaagd. De langzaam veranderende beelden volgen het tempo van de muziek op een natuurlijke manier en geven het geheel een extra dimensie.
GB: Je kan eigenlijk zeggen dat Folkert de vierde schakel is in ons project. Zijn video-projecties zijn even onmisbaar als de drie muziekinstrumenten. Met beeld kan je kiezen waar je de aandacht van het publiek op wil richten. Is de tekst belangrijk, dan verschijnen de liedteksten. Maar de beelden kunnen evengoed de onderliggende transities in de muziek aan het licht brengen. Tegelijkertijd ervaren we Folkerts videoprojecties als iets dat, net als de muziek, tijdens het repetitieproces verder tot ontwikkeling komt. Het zal dus wachten zijn tot de première om werkelijk te weten op welke manier video en muziek met elkaar vervlochten zullen zijn.
