De verbindende kracht schuilt in de taal, in de co- (com-, con-): Latijn voor ‘samen’. Polarisering en eigenbelang zijn het tegendeel van wat complex betekent: con + plectere (‘vlechten’), samenvlechten. Ik zie het beeld al voor me: wereldleiders die tijdens een conferentie in Davos of Dubai samenkomen om een gigantisch tapijt of een reuzenmand te vlechten. Een denkbeeldig vlechtwerk waar een veelheid aan ideeën, kleuren en verhalen allerlei verbanden elkaar kruisen. Waar verhalen leiden tot duizend-en-één nieuwe verhalen, rijkere verklaringen, meer begrip en creatieve mogelijkheden.
Componisten weten het maar al te goed: niet alles wat je samenbrengt levert harmonie op. In het woord concert schuilt conflict. Het combineert twee Latijnse begrippen: conserere (‘samenvoegen’) maar ook concertare (‘wedijveren’ of ‘in conflict zijn’). Componeren is de kunst van het samenbrengen en conflicten tussen solisten, instrumenten, stemmen en toonaarden overstijgen. Een conflict betekent samen verschillen. Juist in de verschillen schuilt een immense opbouwende kracht. Het is de chemie van een goed concert, de wisselwerking tussen de muzikanten en het publiek.
Achter elk concert, achter elk kunstwerk, zitten persoonlijke en vaak ook maatschappelijke verhalen. Met het oratorio Fire in my mouth (2018) brengt de Amerikaanse componiste Julia Wolfe ons naar het New York van 1911. Tijdens een brand in een kledingfabriek kwamen 146 mensen om, hoofdzakelijk jonge vrouwen die naar Amerika waren gevlucht in de hoop op een beter leven. Wolfe geeft de naaisters opnieuw een stem in een 146-koppig meisjes- en vrouwenkoor. Het zijn geen stemloze slachtoffers maar strijdbare vrouwen die opkwamen voor betere werkomstandigheden. “I want to dance like an American / Have a chance like an American". Vandaag klinkt het erg wrang. En hoopvol.
Ook het expo-seizoen starten we in de VS met John Baldessari (1931-2020). In 1970 verbrandde Baldessari uit onvrede al het werk dat hij tot dan toe had gemaakt. Een jaar later liet hij door kunststudenten de zin “I Will Not Make Any More Boring Art" schrijven op de muren van een galerie, als strafwerk of een goed voornemen. Het concept (concipere = ‘begrijpen’) werd al doende het kunstwerk. Boring zijn de kleurrijke kunstwerken die Baldessari sindsdien maakte allerminst. Kijk maar even op YouTube naar A Brief History of John Baldessari, het filmpje met Tom Waits als verteller. Baldessari wordt er een surrealist van de media age genoemd, een voorloper van het gemak waarmee we in digitale tijden beelden manipuleren. Net als René Magritte laat Baldessari beeld en taal met elkaar botsten. Het is aan ons, kijkers, om de conceptuele sprong te wagen. Zo lees je in zijn Goya Series onder een foto van een paperclip het woord ‘AND’. De Singaporese kunstenaar Ho Tzu Nyen zou het prima met Baldessari weten te vinden. Hij maakt voor Bozar nieuw digitaal werk. Onder zijn medewerkers staat Ho Tzu Nyen bekend als een ‘en-persoon’: “Ik voel me aangetrokken tot heel wat verbanden, niet alleen mogelijke relaties maar ook tot virtuele verbindingen, superposities, contradicties en paradoxen."
Bij Bozar zit het hem in het seizoen ’25-’26 in de ‘co-’, in AND, in allerlei verbindingen. We verwelkomen jullie graag samen met Julia Wolfe, John Baldessari, Francisco Goya, Ho Tzu Nyen, Baloji, Delcy Morelos, Lea Desandre, Víkingur Ólafsson, Abel Selaocoe, Kali Malone, Sol Gabetta, Zaho de Sagazan, Fennesz, Albert Serra, La Ribot, Anne Teresa De Keersmaeker, Ann Veronica Janssens, Boris Charmatz, Anne Carson & Robert Currie en vele anderen. Kunst schept momenten van helderheid in een complexe wereld. Kom en omarm complexiteit samen met ons. Welkom bij Bozar!
